Πριν από δύο δεκαετίες, η εισροή μισού εκατομμύριου μεταναστών έδωσε ώθηση στην οικονομία της Ελλάδας. Σήμερα, η κυβέρνηση και κάποιοι ειδικοί ελπίζουν ότι το νέο κύμα μεταναστών θα κάνει το ίδιο.
Περίπου 60.000 πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων πολλοί νέοι Σύροι, Αφγανοί και Πακιστανοί, έχουν εγκλωβιστεί από πέρυσι στην Ελλάδα, και μαραζώνουν στα στρατόπεδα μετά το κλείσιμο της πόρτας προς την Ευρώπη. Αλλά σε αντίθεση με τη δεκαετία του 1990 και τις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν οι μετανάστες, κυρίως από την Αλβανία και τη Βουλγαρία, επωφελήθηκαν από μια ραγδαία αναπτυσσόμενη οικονομία, η Ελλάδα δεν βρίσκεται σήμερα σε θέση να αξιοποιήσει στο έπακρο τις πρόσφατες αφίξεις.
«Οι πρόσφυγες που έχουμε τώρα είναι διαφορετικοί», δεδομένου ότι πολλοί εξακολουθούν να ελπίζουν να φτάσουν βόρεια Ευρώπη και δεν έχουν καμία πρόθεση να εγκατασταθούν στην Ελλάδα, δήλωσε ο Σταύρος Ζωγραφάκης, αναπληρωτής καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Πολλοί από τις 500.000 έως 600.000 μεταναστών που εισήλθαν στην Ελλάδα πριν από 20 χρόνια, αντιθέτως, εντάχθηκαν γρήγορα στην ελληνική κοινωνία, αναλαμβάνοντας θέσεις εργασίας στον τομέα της γεωργίας και των κατασκευών. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι συνέβαλαν κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Ελλάδας τη δεκαετία του 2000, καθώς η χώρα αναπτύχθηκε σημαντικά λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων, και της υιοθέτησης στην του ευρώ το 2001.
Σήμερα, όμως, η κατάσταση αφορά το αντίθετο: η οικονομία της χώρας έχει καταρρεύσει τα τελευταία επτά χρόνια λόγω της κρίσης χρέους και τις πολιτικές λιτότητας που ακολούθησαν. Και παρόλο που η ΕΕ έχει συνδράμει τη χώρα με εκατομμύρια ευρώ για να βοηθήσει με τη διαχείριση της ροής των μεταναστών, ιδιαίτερα όσον αφορά την στέγαση, «προς το παρόν τα αποτελέσματα είναι αρνητικά», δήλωσε ο Ζωγραφάκης.
«Άμεσο αποτέλεσμα στην οικονομία»
Στην Αθήνα, πάνω από 1 εκατομμύριο € έχουν διοχετευτεί στην οικονομία μέσω ενός προγράμματος στέγασης των προσφύγων, το οποίο χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από τα κονδύλια της ΕΕ. Η χρηματοδότηση αφορά την πληρωμή ενοικίων προκαταβολικά, προπληρωμένες κάρτες σούπερ μάρκετ και εισιτήρια του μετρό και των λεωφορείων, καθώς και τους μισθούς των περίπου 100 ατόμων που έχουν προσληφθεί για τη διαχείριση του προγράμματος. Η χρηματοδότηση «έχει άμεσο αντίκτυπο στην τοπική οικονομία, αλλά και στους τους μακροχρόνια ανέργους, αλλά ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την κοινωνική συνοχή απαιτείται σε εθνικό επίπεδο», δήλωσε ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης, αντιδήμαρχος Αθηναίων υπεύθυνος για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.
Αλλά οι ιδιοκτήτες έχουν ενθουσιαστεί
«Τέλος πια τα απλήρωτα ενοίκια και οι λογαριασμοί», δήλωσε η Σοφία Αλικάν, η οποία δήλωσε ότι τα πεθερικά της έχουν νοικιάσει ένα διαμέρισμα 90 τετραγωνικών μέτρων σε μια συριακή οικογένεια από τον Ιούνιο του 2016, το οποίο είχε έμεινε κενό για επτά μήνες. Ο Ανδρέας Σαμαράς, ιδιοκτήτης του Cafe Ομόνοια στο κέντρο της Αθήνας, ανέφερε ότι «το 80% των πωλήσεων για τα καταστήματα της γειτονιάς» προέρχεται από τους πρόσφυγες. Το 2015 ανέβασε μια αραβική επιγραφή στο καφενείο του, και έβαλε ναργιλέ για να προσελκύσει αυτούς τους νέους πελάτες.
Δημογραφική «βόμβα»
Για τον Ζωγραφάκη, όμως, το οικονομικό όφελος είναι περιορισμένο, αν και θεωρεί ότι αυτό το κύμα των μεταναστών θα αποδώσει τελικά, «όπως στη Γερμανία». Την άνοιξη του 2016, μια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προέβλεψε ότι οι πρόσφυγες θα προσθέσουν 0,2 έως 0,3 ποσοστιαίες μονάδες στην ευρωπαϊκή ανάπτυξη του ΑΕΠ το 2016 και το 2017.
Όμως, ο Παπαγιαννάκης, δήλωσε: «Έχουμε μείνει πίσω στην εκπόνηση μιας πολιτικής ενσωμάτωσης». Η Μαρία Λογοθέτη, διευθύντρια του Γραφείου του Δήμαρχου Αθηναίων Γιώργου Καμίνη, προσέθεσε ότι οι προσπάθειες ενσωμάτωσης «συχνά αποτυγχάνουν επειδή οι περισσότεροι πρόσφυγες δεν θέλουν να παραμείνουν στην Ελλάδα».
Οι ειδικοί, ωστόσο, αναφέρουν ότι τομείς όπως ο τουρισμός και η γεωργία, οι οποίοι προσφέρουν ευελιξία στους εργαζόμενους, θα μπορούσαν να αποδειχθούν ελκυστικοί στους μετανάστες, όπως έπραξαν και στο παρελθόν. «Αποδέχονται χαμηλότερους μισθούς, και θέσεις εργασίας τις οποίες οι Έλληνες δεν θέλουν», είπε ο Ζωγραφάκης.
Οι πρόσφυγες θα μπορούσαν επίσης να είναι η λύση για την δημογραφική πρόκληση την οποία πολλές ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζουν, με την πτώση των γεννήσεων και της γήρανσης του πληθυσμού. Στην Ελλάδα, «αυτή είναι μια βόμβα μεγαλύτερη από το χρέος, δεδομένου ότι χιλιάδες νέοι άνθρωποι έχουν φύγει στο εξωτερικό, λόγω της υψηλής ανεργίας», δήλωσε ο Ζωγραφάκης. Στη δεκαετία του 1990, οι μετανάστες αντιπροσώπευαν το 97% της αύξησης του πληθυσμού στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.