Το ενδιαφέρον όλων, κυβερνήσεων και πολιτών στην Ευρώπη, στρέφεται στο Βερολίνο, όχι τόσο γιατί υπάρχει αγωνία για το ποιος θα είναι ο νέος καγκελάριος, καθώς η επανεκλογή της κ. Μέρκελ θεωρείται σίγουρη, όσο για τις αποφάσεις που θα ληφθούν για τη νέα αρχιτεκτονική της ΕΕ, μετά τις θέσεις που διατύπωσε ο Εμμάνουελ Μακρόν και το «όραμα» που παρουσίασε ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που προκάλεσαν πολλές και έντονες συζητήσεις.
Όπως παρατηρεί ο κ. Σωτήρης Ντάλης, επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με δηλώσεις του στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, «η εκλογή Μακρόν έδωσε μια νέα διάσταση στη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης και δημιούργησε νέες προϋποθέσεις για τον γαλλογερμανικό άξονα που είναι πάντα απαραίτητος για την προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας».
Είναι προφανέστατο ότι, η όλη συζήτηση για τις πολλές ταχύτητες στην ΕΕ, τα σχέδια για Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, οι αλλαγές στο Eurogroup, οι προτάσεις για την κοινή εξωτερική πολιτική, άμυνα και ασφάλεια αφορούν άμεσα τη χώρα μας, τη θέση που θα έχει στη νέα αρχιτεκτονική και πώς θα εξελιχθεί η συζήτηση για το χρέος, την οικονομία γενικότερα, την Τουρκία, τα Βαλκάνια κλπ.
Ο κ. Ντάλης που μελετά τις διεργασίες και είναι και συγγραφέας του βιβλίου «Η δύσκολη Ευρώπη», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Παπαζήση, επισημαίνει την ισχύ της Γερμανίας «τον βασικό πρωταγωνιστή της ενοποιητικής διαδικασίας». Προσθέτει ότι «σήμερα, με τη Γερμανία να είναι ο βασικός πρωταγωνιστής της Ευρωζώνης, είναι προφανής η ανάγκη για ένα πιο λειτουργικό σύστημα για την Ευρωζώνη, η οποία ούτως ή άλλως αποτελεί μέρος του προβλήματος γιατί είναι μια ατελής οικονομική και νομισματική ένωση χωρών- μελών με διαφορετικά χαρακτηριστικά».
Οι δύο άξονες συζήτησης
Ο κ. Ντάλης δηλώνει ότι «η εμβάθυνση- ολοκλήρωση της Ευρωζώνης που θα συνοδεύεται από τη δημιουργία θέσης υπουργού Οικονομικών της Ευρωζώνης, τη μετεξέλιξη του μόνιμου μηχανισμού ΕSM, σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, ανεξάρτητο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ο κ. Σόιμπλε τη θεωρεί ευάλωτη σε πολιτικές πιέσεις) ίσως και Κοινοβουλίου, θα είναι ο βασικός άξονας των θεσμικών συζητήσεων που θα ανοίξουν μετά τις γερμανικές εκλογές.
Τις συζητήσεις αυτές, εκτιμά, πιθανότατα θα συμπληρώνει το σχέδιο ανάπτυξης της ευρωπαϊκής κοινής άμυνας προκειμένου η ΕΕ να είναι σε θέση να εξασφαλίζει τη στρατηγική της αυτονομία και να μπορεί να διαχειριστεί τις διεθνείς κρίσεις μόνη της.
Υπό αυτό το πρίσμα «η νέα συζήτηση για το μέλλον της ΕΕ και της Ευρωζώνης θα είναι το στοίχημα για περισσότερη και καλύτερη Ευρώπη. Σε αυτήν τη συζήτηση η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να προσέλθει γνωρίζοντας πως η ένταξη της χώρας μας στην ΕΟΚ/ΕΕ και στην Ευρωζώνη λειτούργησε ως δίχτυ ασφαλείας και αλληλεγγύης. Ειδικότερα τα τελευταία χρόνια το ευρωπαϊκό θεσμικό κεκτημένο ήταν εκείνο που δεν επέτρεψε στην οικονομική κρίση να εξελιχθεί σε γενική κατάρρευση».
Ωστόσο υπογραμμίζει την ανάγκη «η συζήτηση για το μέλλον της ΕΕ να οδηγήσει σε μια νέα αλληλεγγύη συμφερόντων σε ευρωπαϊκό επίπεδο που θα συμπληρώνει και δεν θα ακυρώνει το εθνικό συμφέρον», καθώς «η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η ΕΕ των “27” είναι το αν θα μπορέσει να προσαρμοστεί στις νέες προκλήσεις του 21ου αιώνα και να συνδιαμορφώσει τελικά τη νέα ατζέντα της διεθνούς πολιτικής και των διατλαντικών σχέσεων».
Όπως φάνηκε και από τη μέχρι σήμερα πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η Ευρώπη επιβεβαιώνει την αξία της μόνο όταν επιδεικνύει την ικανότητά της να απαντά στις προκλήσεις της Ιστορίας, επισημαίνει ο κ. Ντάλης.
Ασφάλεια και αλληλεγγύη
Οι συζητήσεις για την ασφάλεια και την αλληλεγγύη είναι πλέον κορυφαίες στην ατζέντα πολλών ευρωπαϊκών χωρών και είναι βέβαιο ότι οι συζητήσεις θα επικεντρωθούν στα θέματα αυτά.
Ο κ. Ντάλης αναφέρεται στη νέα κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στην Ευρώπη μετά από πολλά τρομοκρατικά χτυπήματα, ταυτόχρονα όμως επισημαίνει και τους κινδύνους για το κράτος δικαίου. Ειδικότερα, υπογραμμίζει ότι «οι νέες μορφές της διεθνούς τρομοκρατίας έχουν δημιουργήσει νέα δεδομένα. Έχουμε τις μεμονωμένες προσπάθειες ορισμένων κρατών να ενισχύσουν την εθνική νομοθεσία τους και να ενδυναμώσουν την περιφερειακή και διεθνή συνεργασία. Όμως, προσοχή γιατί η παγκόσμια προσπάθεια για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, σε ορισμένες περιπτώσεις έχει διαβρώσει τις ίδιες τις αξίες που βρίσκονται στο στόχαστρο των τρομοκρατών: τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, όπως έχει υπογραμμίσει και η έκθεση της ειδικής επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τις απειλές».
Το ζήτημα της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης απέναντι στα κράτη που έχουν στοχοποιηθεί από τη διεθνή τρομοκρατία, έχει συνδεθεί πλέον με το κομβικό ζήτημα της ευρωπαϊκής ασφάλειας αναφέρει ο κ. Ντάλης και προσθέτει ότι «τα πλέον αφοσιωμένα στην ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία, κράτη- μέλη, πρέπει να ενισχύσουν τις πρωτοβουλίες τους στα θέματα άμυνας και ασφάλειας μέσα στο θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα για τα θέματα των νέων απειλών από την τρομοκρατία και τη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής, οι απειλές αυτές απαιτούν ως απάντηση τη χρησιμοποίηση συνδυαστικά του συνόλου των μέσων που διαθέτουν σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της (στρατιωτικά μέσα, συγκέντρωση πληροφοριών, αστυνομική και δικαστική συνεργασία, πολιτική προστασία κλπ).
Το εθνικό πλαίσιο δεν είναι πλέον επαρκές και η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, περιμένει περισσότερο από ποτέ, ασφάλεια και προστασία και δείχνει σύμφωνα με τις μετρήσεις του Ευρωβαρόμετρου, να τάσσεται υπέρ της ευρωπαϊκής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας.
Είναι απαραίτητο, η ΕΕ και τα κράτη-μέλη να καθησυχάσουν τους πολίτες μέσω της εφαρμογής ισχυρών μέτρων ασφαλείας. Δεν είναι δυνατόν να συνεχίσουν να αισθάνονται οι πολίτες πως δεν είναι ασφαλείς. Ελευθερία χωρίς ασφάλεια δεν υπάρχει».
ΕΕ -Τουρκία
Η κρίση στις σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη, ενώ αναμένονται και αποφάσεις στην επόμενη σύνοδο κορυφής. Η Μέρκελ έχει δηλώσει ότι θα θέσει το θέμα της διακοπής των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, καθώς οι γερμανοτουρκικές σχέσεις οξύνονται συνεχώς. Υπό αυτό το πρίσμα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να διαπιστωθεί αν η ένταση του τελευταίου διαστήματος οφείλεται και στην προεκλογική εκστρατεία στην Τουρκία.
Ο κ. Ντάλης τονίζει ότι «η ανακοίνωση της Γερμανίδας καγκελαρίου Μέρκελ στις 5 Σεπτεμβρίου ότι θα θέσει το θέμα της διακοπής των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας στη Σύνοδο Κορυφής του Οκτωβρίου, δημιουργεί νέα δεδομένα τα οποία πρέπει να δούμε με ψυχραιμία. Ήδη Γερμανοί αρθρογράφοι υπογραμμίζουν τον κίνδυνο η διακοπή των διαπραγματεύσεων να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον ίδιο τον Τούρκο Πρόεδρο. Οι περισσότεροι αναλυτές υποστηρίζουν πως μια τέτοια πρωτοβουλία δεν θα έπρεπε να προέρχεται από τις Βρυξέλλες αλλά από την Άγκυρα και τον ίδιο τον Ερντογάν».
Εκτιμά επίσης ότι «δεν πρέπει η ΕΕ να σπρώξει την Τουρκία έξω από το Ευρωπαϊκό Σχέδιο γιατί κάπως έτσι μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο “Ανατολικό Ζήτημα”» και προσθέτει:
«Σήμερα, ο Ταγίπ Ερντογάν ενσαρκώνει ένα αληθινό παράδοξο. Είναι ο βασικός, και μάλιστα ο μοναδικός, παράγοντας της διεθνούς κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας του ΑΚΡ και συνεπώς της κυβερνητικής σταθερότητας, αλλά με τον τρόπο διακυβέρνησής του και με το κοινωνικό του σχέδιο αποτελεί επίσης έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής αστάθειας της Τουρκίας για τα επόμενα χρόνια.
Εκμεταλλευόμενος το «θείο δώρο» του πραξικοπήματος του Ιουλίου του 2016, ο Ερντογάν επιχειρεί να ολοκληρώσει τη πολιτική στρατηγική του, όπως εκφράζεται με την οικοδόμηση ενός κράτους- κόμματος που επιβάλλει στην κοινωνία τη βούληση ενός και μόνο ανθρώπου και ενός συντηρητικού και αυταρχικού εθνοτικοθρησκευτικού εθνικισμού».
Ο κ. Ντάλης παρατηρεί επίσης ότι «αυτή την περίοδο η Τουρκία δεν πληροί κανένα από τα κομβικά κριτήρια ένταξης και οι διαπραγματεύσεις ουσιαστικά δεν υφίστανται. Όμως η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να στέλνει το μήνυμα στην Άγκυρα πως αν εκπληρώσει τις προϋποθέσεις που ισχύουν για όλες τις υποψήφιες χώρες θα μπορέσει η Τουρκία να ενταχθεί. Μόνο η ΕΕ μπορεί να γίνει ο καταλύτης για καθοριστικές αλλαγές στην Τουρκία. Όμως, όπως όλες οι υποψήφιες χώρες έτσι και η Τουρκία πρέπει να αποδείξει έμπρακτα ότι είναι έτοιμη να ασπαστεί τις αρχές και τις αξίες, στις οποίες στηρίζεται το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και να υιοθετήσει πλήρως το ευρωπαϊκό κεκτημένο».
