Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε στις 29 Ιανουαρίου τις πρώτες εκθέσεις που υπέβαλαν οι υπογράφοντες τον κώδικα δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση ο οποίος υπογράφηκε τον Οκτώβριο του 2018. Η Επιτροπή επικροτεί την πρόοδο που έχει σημειωθεί, καλεί ωστόσο τους υπογράφοντες να εντείνουν τις προσπάθειές τους ενόψει των ευρωπαϊκών εκλογών του 2019.
Οι εταιρείες Google, Facebook, Twitter και Mozilla, καθώς και επαγγελματικές ενώσεις που εκπροσωπούν τον διαφημιστικό κλάδο υπέβαλαν τις πρώτες εκθέσεις τους σχετικά με μέτρα που λαμβάνουν επί του παρόντος, προκειμένου να συμμορφωθούν με τον κώδικα δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση. Έχουν πραγματοποιηθεί ορισμένα βήματα προόδου, ιδίως όσον αφορά την κατάργηση ψεύτικων λογαριασμών και τον περιορισμό της προβολής ιστότοπων που προωθούν την παραπληροφόρηση. Ωστόσο, χρειάζονται πρόσθετα μέτρα για να εξασφαλιστεί η πλήρης διαφάνεια των πολιτικών διαφημίσεων έως την έναρξη της εκστρατείας για τις ευρωπαϊκές εκλογές σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, ώστε να διευκολυνθεί η κατάλληλη πρόσβαση σε δεδομένα των πλατφορμών για ερευνητικούς σκοπούς, και να διασφαλιστεί η κατάλληλη συνεργασία μεταξύ πλατφορμών και μεμονωμένων κρατών μελών μέσω σημείων επαφής στο Σύστημα Ταχείας Ειδοποίησης.
Ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Άντρους Άνσιπ, αρμόδιος για θέματα της ψηφιακής ενιαίας αγοράς, δήλωσε τα εξής: «Οι υπογράφοντες ανέλαβαν δράση, παρέχοντας, για παράδειγμα, στους χρήστες νέα εργαλεία για να εντοπίζουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την πηγή μιας είδησης ή μιας διαφήμισης. Τώρα θα πρέπει να μεριμνήσουν ώστε τα εργαλεία αυτά να είναι διαθέσιμα σε όλους τους χρήστες ανά την ΕΕ, να παρακολουθούν την αποτελεσματικότητά τους και να προσαρμόζονται διαρκώς στα νέα μέσα που χρησιμοποιούν οι διακινητές παραπληροφόρησης. Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο.»
Η κ. Βιέρα Γιούροβα, Επίτροπος αρμόδια για θέματα δικαιοσύνης, καταναλωτών και ισότητας των φύλων, δήλωσε τα εξής: «Με τη δρομολόγηση του ευρωπαϊκού δικτύου εκλογικής συνεργασίας με τις αρχές της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα και τη σημερινή έκθεση, κλιμακώνουμε τις προσπάθειες σε όλα τα μέτωπα, ώστε να διασφαλιστεί η διενέργεια ελεύθερων και αδιάβλητων εκλογών. Προσδοκώ ότι οι εταιρείες θα τηρήσουν πλήρως τον λόγο και τις δεσμεύσεις τους. Τα χρονικά περιθώρια στενεύουν, οπότε πρέπει να δράσουμε άμεσα.»
Ο κ. Τζούλιαν Κινγκ, Επίτροπος αρμόδιος για θέματα της Ένωσης Ασφάλειας, δήλωσε τα εξής: «Καθώς πλησιάζουν οι ευρωπαϊκές εκλογές, είναι ευπρόσδεκτο κάθε βήμα προόδου στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης. Πρέπει όμως να εντείνουμε και να επισπεύσουμε τις προσπάθειές μας πριν από τον Μάιο. Δεν θέλουμε σε καμία περίπτωση να συνειδητοποιήσουμε την επομένη των εκλογών ότι έπρεπε να είχαμε κάνει περισσότερα.»
Η κ. Μαρίγια Γκαμπριέλ, Επίτροπος αρμόδια για θέματα ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας, δήλωσε τα εξής: «Οι σημερινές εκθέσεις ορθώς εστιάζονται σε επείγοντα μέτρα, όπως η κατάργηση ψεύτικων λογαριασμών. Είναι μια καλή αρχή. Στο εξής, προσδοκώ από τους υπογράφοντες να εντείνουν την παρακολούθηση και την υποβολή εκθέσεων και να ενισχύσουν τη συνεργασία τους με ελεγκτές γεγονότων και με την ακαδημαϊκή κοινότητα. Πρέπει να διαφυλάξουμε την πρόσβαση των πολιτών σε ποιοτική και αντικειμενική πληροφόρηση η οποία θα τους επιτρέπει να κάνουν τεκμηριωμένες επιλογές».
Σύμφωνα με τις εκθέσεις οι οποίες αφορούν τα μέτρα που λήφθηκαν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2018, οι εργασίες των διαδικτυακών εταιρειών έχουν προχωρήσει περισσότερο και συνολικότερα σε ορισμένους τομείς, όπως, για παράδειγμα, στην κατάργηση ψεύτικων λογαριασμών και την εμπόδιση της δημιουργίας εσόδων των διακινητών παραπληροφόρησης, αλλά λιγότερο σε άλλους τομείς. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις ως άνω εκθέσεις:
- Η εταιρεία Facebook έχει λάβει ή λαμβάνει επί του παρόντος μέτρα που αποσκοπούν στην υλοποίηση όλων των δεσμεύσεων, πρέπει όμως πλέον να παράσχει μεγαλύτερη σαφήνεια όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο το κοινωνικό δίκτυο θα αξιοποιήσει τα οικεία εργαλεία ενίσχυσης του ρόλου των καταναλωτών και θα τονώσει τη συνεργασία με ελεγκτές γεγονότων και με την ακαδημαϊκή κοινότητα σε ολόκληρη την ΕΕ.
- Η εταιρεία Google έχει λάβει μέτρα για την εφαρμογή όλων των δεσμεύσεών της, ιδίως όσων αποσκοπούν στη βελτίωση του ελέγχου της τοποθέτησης διαφημίσεων, της διαφάνειας της πολιτικής διαφήμισης και της παροχής πληροφοριών, εργαλείων και στήριξης στους χρήστες ώστε να είναι καλύτερα εφοδιασμένοι στο πλαίσιο της εμπειρίας τους στο διαδίκτυο. Ωστόσο, ορισμένα εργαλεία διατίθενται σε περιορισμένο μόνο αριθμό κρατών μελών. Η Επιτροπή καλεί επίσης την επιγραμμική μηχανή αναζήτησης να στηρίξει ερευνητικές δράσεις σε ευρύτερη κλίμακα.
- Η εταιρεία Twitter έχει δώσει προτεραιότητα σε μέτρα κατά κακόβουλων παραγόντων και στο κλείσιμο ψεύτικων ή ύποπτων λογαριασμών και αυτοματοποιημένων συστημάτων/μποτ. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες πληροφορίες όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο τα εν λόγω μέτρα θα εμποδίσουν τους επίμονους διακινητές παραπληροφόρησης να προωθούν τα tweet τους.
- Η εταιρεία Mozilla σύντομα θα κυκλοφορήσει αναβαθμισμένη έκδοση του οικείου προγράμματος περιήγησης με προεπιλεγμένο αποκλεισμό της παρακολούθησης μεταξύ τομέων (cross-site tracking), ωστόσο, το εν λόγω πρόγραμμα περιήγησης θα πρέπει να γίνει πιο σαφές ως προς τον τρόπο με τον οποίο η εν λόγω έκδοση θα περιορίσει τις αποκαλυπτόμενες πληροφορίες που αφορούν τις δραστηριότητες περιήγησης των χρηστών, οι οποίες θα μπορούσαν δυνητικά να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς εκστρατειών παραπληροφόρησης.
Στις επόμενες εκθέσεις, η Επιτροπή προσδοκά από τις εταιρείες Google, Facebook, Twitter και Mozilla να αναπτύξουν συστηματικότερη προσέγγιση για τη δέουσα και τακτική παρακολούθηση και αξιολόγηση, βάσει κατάλληλων δεδομένων επιδόσεων.
Όσον αφορά τις επαγγελματικές οργανώσεις που εκπροσωπούν τον διαφημιστικό κλάδο (Παγκόσμια Ομοσπονδία Διαφημιστών, Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Επικοινωνίας και Γραφείο Διαδραστικής Διαφήμισης – InteractiveAdvertising Bureau Europe), η Επιτροπή αναγνωρίζει τις θετικές προσπάθειες ενημέρωσης που καταβάλλονται προκειμένου να ενισχυθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με τον κώδικα, επισημαίνει όμως την έλλειψη εταιρικών υπογραφόντων, και τονίζει τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζουν οι μάρκες και οι διαφημιστές στις προσπάθειες εμπόδισης της δημιουργίας εσόδων των διακινητών παραπληροφόρησης.
Τα επόμενα βήματα
Οι σημερινές εκθέσεις αφορούν τα μέτρα που λήφθηκαν από διαδικτυακές εταιρείες και από τον διαφημιστικό κλάδο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2018. Εντός των προσεχών ημερών, οι επιγραμμικές πλατφόρμες θα πρέπει να υποβάλουν στην Επιτροπή αναλυτικά στοιχεία για τον Ιανουάριο του 2019. Αυτή η πρώτη μηνιαία έκθεση θα δημοσιευθεί τον Φεβρουάριο του 2019 και, στη συνέχεια, θα δημοσιεύονται παρόμοιες εκθέσεις κάθε μήνα έως τον Μάιο του 2019. Με τον τρόπο αυτόν, η Επιτροπή θα είναι σε θέση να επαληθεύσει την ύπαρξη αποτελεσματικών πολιτικών που διασφαλίζουν τον αδιάβλητο χαρακτήρα της εκλογικής διαδικασίας, πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές.
Έως τα τέλη του 2019 η Επιτροπή θα διενεργήσει διεξοδική αξιολόγηση μετά το πέρας της αρχικής δωδεκάμηνης περιόδου εφαρμογής του κώδικα. Εάν τα αποτελέσματα δεν αποδειχθούν ικανοποιητικά, η Επιτροπή μπορεί να προτείνει περαιτέρω δράσεις, συμπεριλαμβανομένων δράσεων ρυθμιστικού χαρακτήρα.
Ιστορικό
Η παρακολούθηση του κώδικα δεοντολογίας αποτελεί μέρος του σχεδίου δράσης κατά της παραπληροφόρησης το οποίο εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Ένωση τον περασμένο Δεκέμβριο, με σκοπό τη δημιουργία ικανοτήτων και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, ώστε να αντιμετωπιστούν προληπτικά οι οφειλόμενες στην παραπληροφόρηση απειλές.
Οι υπογράφοντες που υπέβαλαν έκθεση προσχώρησαν εθελοντικά στον κώδικα δεοντολογίας τον Οκτώβριο του 2018. Σκοπός του κώδικα είναι να επιτευχθούν οι στόχοι που προβλέπονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής του Απριλίου του 2018, με τον καθορισμό ποικίλλων δεσμεύσεων οι οποίες διαρθρώνονται γύρω από πέντε τομείς:
- Παρεμπόδιση των διαφημιστικών εσόδων για λογαριασμούς και ιστότοπους που διαστρεβλώνουν πληροφορίες και παροχή επαρκών εργαλείων ασφάλειας και πληροφοριών στους διαφημιστές αναφορικά με ιστότοπους που διακινούν περιεχόμενο παραπληροφόρησης.
- Πρόβλεψη δυνατότητας δημοσιοποίησης της πολιτικής διαφήμισης και καταβολή προσπαθειών για τη δημοσιοποίηση της διαφήμισης βάσει θέματος.
- Θέσπιση σαφούς και δημόσια διαθέσιμης πολιτικής σχετικά με την ταυτότητα και τα επιγραμμικά μποτ και λήψη μέτρων για το κλείσιμο ψεύτικων λογαριασμών.
- Ενημέρωση και παροχή εργαλείων για να βοηθούνται οι χρήστες να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις, να διευκολύνεται η πρόσβαση σε διαφορετικές απόψεις σχετικά με θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος και, παράλληλα, να προωθούνται οι αξιόπιστες πηγές.
- Παροχή πρόσβασης σε δεδομένα συμβατής με τους κανόνες προστασίας της ιδιωτικής ζωής σε ερευνητές για τους σκοπούς της παρακολούθησης και της καλύτερης κατανόησης της διάδοσης και των επιπτώσεων της παραπληροφόρησης.
Επιπλέον, ο κώδικας δεοντολογίας συνδέεται στενά με τη σύσταση που περιλαμβάνεται στη δέσμη μέτρων για τις εκλογές την οποία ανακοίνωσε ο πρόεδρος Γιούνκερ στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης το 2018 και έχει ως στόχο να διασφαλιστεί η διεξαγωγή ελεύθερων, αδιάβλητων και ασφαλών εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Τα μέτρα περιλαμβάνουν μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά τις πολιτικές διαφημίσεις στο διαδίκτυο και τη δυνατότητα επιβολής κυρώσεων για την παράνομη χρήση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα προκειμένου να επηρεάσουν το αποτέλεσμα των ευρωπαϊκών εκλογών. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνθηκαν επίσης να οργανώσουν εθνικά δίκτυα εκλογικής συνεργασίας των σχετικών αρχών (π.χ. αρχές με αρμοδιότητα σε θέματα εκλογών, κυβερνοασφάλειας, προστασίας των δεδομένων και επιβολής της νομοθεσίας) και να ορίσουν ένα σημείο επαφής το οποίο θα συμμετέχει στο δίκτυο εκλογικής συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η πρώτη συνεδρίαση σε ευρωπαϊκό επίπεδο πραγματοποιήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2019.