Εν μέσω αυξανόμενων απειλών για την ελευθερία και τη βιωσιμότητα των ΜΜΕ, το ΕΚ οριστικοποίησε τη θέση του επί της νομοθετικής πρότασης για μεγαλύτερη διαφάνεια και ανεξαρτησία του κλάδου.
Στην διαπραγματευτική θέση του Κοινοβουλίου σχετικά με την ευρωπαϊκή πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, η οποία εγκρίθηκε την Τρίτη με 448 ψήφους υπέρ, 102 κατά και 75 αποχές, το Κοινοβούλιο απαιτεί από τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν την πολυφωνία στην ενημέρωση και να προστατεύουν την ανεξαρτησία των ΜΜΕ από κυβερνητικές, πολιτικές, οικονομικές και ιδιωτικές παρεμβάσεις.
Οι ευρωβουλευτές θέλουν να απαγορευτούν όλες οι μορφές παρεμβάσεων στις συντακτικής φύσης αποφάσεις και ζητούν να ληφθούν μέτρα ώστε να μην ασκούνται πιέσεις στους δημοσιογράφους, όπως για παράδειγμα να μην αναγκάζονται να αποκαλύπτουν τις πηγές τους, να μην υποχρεώνονται να δίνουν πρόσβαση σε κρυπτογραφημένο υλικό στις συσκευές τους και να μην επιτρέπεται η παρακολούθησή τους μέσω λογισμικών κατασκοπείας.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δηλώνει επίσης πως τα κατασκοπευτικά λογισμικά θα πρέπει να μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνο ως έσχατη λύση σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, εφόσον υπάρχει σχετική εντολή από ανεξάρτητη δικαστική αρχή η οποία διερευνά σοβαρά εγκλήματα, όπως η τρομοκρατία και η εμπορία ανθρώπων.
Διαφάνεια όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μέσων ενημέρωσης
Για να μπορεί να αξιολογείται καλύτερα η ανεξαρτησία των ΜΜΕ, το Κοινοβούλιο ζητά να υποχρεούνται όλα τα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών επιχειρήσεων του κλάδου, να δημοσιοποιούν πληροφορίες σχετικά με το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς.
Οι ευρωβουλευτές θέλουν επίσης να υποχρεούνται τα μέσα ενημέρωσης, οι διαδικτυακές πλατφόρμες και οι μηχανές αναζήτησης να δημοσιοποιούν στοιχεία σχετικά με τα χρήματα που λαμβάνουν από κρατικές διαφημίσεις και ενισχύσεις. Σε αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνονται και πληροφορίες σχετικά με τα χρήματα που λαμβάνουν από χώρες εκτός ΕΕ.
Κανόνες ενάντια σε αυθαίρετες αποφάσεις από μεγάλες πλατφόρμες
Για να διασφαλίζεται ότι οι αποφάσεις ελέγχου του περιεχομένου που λαμβάνουν οι πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες δεν θα περιορίζουν την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά να συσταθεί ένας μηχανισμός για τι διαχείριση των εντολών αφαίρεσης διαδικτυακού περιεχομένου. Σύμφωνα με τους ευρωβουλευτές, οι πλατφόρμες θα πρέπει σε πρώτο στάδιο να επεξεργάζονται δηλώσεις από τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης, προκειμένου να διαπιστώνουν ποια από αυτά είναι ανεξάρτητα και ποια όχι. Στη συνέχεια, τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με την πρόθεση της εκάστοτε πλατφόρμας να διαγράψει ή να περιορίσει περιεχόμενο που αυτά έχουν δημοσιεύσει και να τους δίνεται περιθώριο να απαντήσουν εντός 24 ωρών. Εάν μετά την πάροδο του 24ώρου η πλατφόρμα εξακολουθεί να θεωρεί ότι το περιεχόμενο που έχει δημοσιεύσει το μέσο ενημέρωσης δεν συμμορφώνεται με τους όρους και τις προϋποθέσεις της, θα μπορεί να το διαγράψει, να περιορίσει την πρόσβαση σε αυτό, ή να παραπέμψει την υπόθεση στην εθνική ρυθμιστική αρχή, προκειμένου να λάβει εκείνη την τελική απόφαση χωρίς χρονοτριβή. Σε περίπτωση που το σχετικό μέσο θεωρεί ότι η απόφαση της πλατφόρμας δεν είναι επαρκώς δικαιολογημένη και υποσκάπτει την ελευθερία των ΜΜΕ, θα μπορεί να ζητήσει εξωδικαστική επίλυση της διαφοράς.
Οικονομική βιωσιμότητα
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα δημόσια μέσα ενημέρωσης θα χρηματοδοτούνται με επαρκή, βιώσιμο και προβλέψιμο τρόπο μέσω πολυετών προϋπολογισμών.
Για να διασφαλιστεί ότι τα μέσα ενημέρωσης δεν θα εξαρτώνται από την κρατική διαφήμιση, το Κοινοβούλιο προτείνει να θεσπιστεί ένα ανώτατο όριο όσον αφορά την κρατική διαφημιστική δαπάνη που επιτρέπεται να κατευθύνεται σε κάθε πάροχο υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων, διαδικτυακή πλατφόρμα ή μηχανή αναζήτησης. Συγκεκριμένα, προτείνουν να μην μπορεί η δαπάνη αυτή να ξεπερνά το 15% του συνολικού διαφημιστικού προϋπολογισμού που διαχειρίζεται η αρμόδια αρχή στην εκάστοτε χώρα της ΕΕ. Οι ευρωβουλευτές ζητούν επίσης να είναι δημόσια προσβάσιμα τα κριτήρια βάσει των οποίων διατίθενται κρατικά κονδύλια σε μέσα ενημέρωσης.
Ανεξάρτητος φορέας της ΕΕ για τα ΜΜΕ
Επιπλέον, το Κοινοβούλιο ζητά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπηρεσιών Μέσων Ενημέρωσης, ένα νέο όργανο της ΕΕ που θα συσταθεί με βάση την πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, να είναι νομικά και επιχειρησιακά ανεξάρτητο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τέλος, οι ευρωβουλευτές ζητούν να δημιουργηθεί μια ανεξάρτητη «ομάδα εμπειρογνωμόνων», η οποία θα εκπροσωπεί τον κλάδο των ΜΜΕ και την κοινωνία των πολιτών και η οποία θα παρέχει συμβουλές προς το νέο αυτό συμβούλιο.
Δηλώσεις
«Δεν πρέπει να κάνουμε τα στραβά μάτια στην ανησυχητική κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου παγκοσμίως, μια τάση που επηρεάζει και την Ευρώπη», δήλωσε η εισηγήτρια Sabine Verheyen (ΕΛΚ, Γερμανία) πριν από την ψηφοφορία. Τόνισε ότι ένα μέσο ενημέρωσης «δεν είναι απλά άλλη μια επιχείρηση. Πέρα από την οικονομική τους διάσταση, τα ΜΜΕ συμβάλλουν στην εκπαίδευση, την πολιτιστική ανάπτυξη και τη συμμετοχικότητα στην κοινωνία. Προστατεύουν τα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως η ελευθερία έκφρασης και η πρόσβαση στην πληροφόρηση.» Η εισηγήτρια δήλωσε ότι, με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, οι ευρωβουλευτές «ένα σημαντικό νομοθετικό ορόσημο για τη διασφάλιση της πολυμορφίας και της ελευθερίας του τοπίου των μέσων ενημέρωσης και των δημοσιογράφων μας» και έχουν κάνει ένα «σημαντικό βήμα για την προστασία των δημοκρατιών μας».
Επόμενα βήματα
Με το Κοινοβούλιο να έχει πλέον οριστικοποιήσει τη θέση του, μπορούν να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο (το οποίο κατέληξε στη δική του θέση τον Ιούνιο του 2023).
