Το βραβείο Daphne Caruana Galizia 2023 απονεμήθηκε σε σύμπραξη Ελλήνων, Γερμανών και Βρετανών, για την έρευνά τους για το ναυάγιο όπου πνίγηκαν πάνω από 600 μετανάστες ανοιχτά της Πύλου.
Η έρευνα που διεξήγαγε το ελληνικό ερευνητικό ειδησεογραφικό πρακτορείο Solomon σε συνεργασία με την Forensis, τον γερμανικό δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό σταθμό StrgF/ARD, και τη βρετανική εφημερίδα The Guardian αποκάλυψε πώς συνέβη το πιο πολύνεκρο ναυάγιο σκάφους με μετανάστες στη σύγχρονη ιστορία, ως αποτέλεσμα των ενεργειών της ελληνικής ακτοφυλακής. Αποκαλύπτει επίσης ανακολουθίες στην επίσημη εκδοχή των ελληνικών αρχών.
Στην τελετή απονομής που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Τύπου Daphne Caruana Galizia του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο συμμετείχαν η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Roberta Metsola, η αρμόδια αντιπρόεδρος Pina Picierno, και η πρόεδρος του Berlin Press Club και εκπρόσωπος των 28 μελών της ανεξάρτητης πανευρωπαϊκής κριτικής επιτροπής Juliane Hielscher,.
Η πρόεδρος Metsola δήλωσε: «Σήμερα, όπως κάθε χρόνο, τιμούμε τη μνήμη της Daphne Caruana Galizia με ένα βραβείο που αποτελεί ισχυρή υπενθύμιση του αγώνα της για την αλήθεια και τη δικαιοσύνη. Οι δημοσιογράφοι σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν να στοχοποιούνται απλά γιατί κάνουν τη δουλειά τους, αλλά αρνούνται να σιωπήσουν. Αυτό το Κοινοβούλιο στέκεται στο πλευρό τους σε αυτόν τον μακροχρόνιο αγώνα για τη διαφύλαξη της ελευθερίας του Τύπου και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης στην Ευρώπη και πέρα από τα σύνορά της.»
Μεταξύ 3ης Μαΐου και 31ης Ιουλίου 2023 υπέβαλαν τα ρεπορτάζ τους πάνω από 700 δημοσιογράφοι από 27 κράτη μέλη της ΕΕ. Η κριτική επιτροπή προέκρινε δώδεκα από αυτές τις υποψηφιότητες πριν επιλέξει τον τελικό νικητή.
Λίγα λόγια για το βραβευμένο ρεπορτάζ
Η έρευνα εξετάζει σε βάθος τα γεγονότα σχετικά με το ναυάγιο της αλιευτικής μηχανότρατας Adriana στις 14 Ιουνίου φέτος, περίπου 50 ναυτικά μίλια ανοιχτά της Πύλου στη νοτιοδυτική Ελλάδα, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους πάνω από 600 μετανάστες που είχαν αναχωρήσει από τη Λιβύη λίγες μέρες πριν.
Πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 20 συνεντεύξεις με επιζώντες και εξετάστηκαν δικαστικά έγγραφα και πηγές της Ακτοφυλακής. Στα ευρήματα αναφέρονται λεπτομερώς αναξιοποίητες ευκαιρίες διάσωσης και αγνοηθείσες προσφορές για βοήθεια, ενώ σύμφωνα με τις μαρτυρίες των επιζώντων το ναυάγιο προκλήθηκε τελικά από τις προσπάθειες της ελληνικής ακτοφυλακής να ρυμουλκήσει τη μηχανότρατα. Η ελληνική ακτοφυλακή αρνείται ότι έγινε απόπειρα ρυμούλκησης.
Η Forensis δημιούργησε μια προσομοίωση της μοιραίας νύχτας με αλληλεπιδραστική τρισδιάστατη μοντελοποίηση της μηχανότρατας, χρησιμοποιώντας δεδομένα από το ημερολόγιο της ακτοφυλακής και τη μαρτυρία του κυβερνήτη του σκάφους του λιμενικού, καθώς και από δεδομένα εναέριας κυκλοφορίας, δεδομένα θέσης και κίνησης πλοίων, δορυφορικές εικόνες, βίντεο από σκάφη που είχαν προσεγγίσει, και άλλες πηγές.
Οι ομάδες που συμμετείχαν στο ρεπορτάζ είναι οι εξής.
Για την Solomon: Σταύρος Μαλιχούδης, Ηλιάνα Παπαγγελή, Κορίνα Πετρίδη
Για την Forensis: Στέφανος Λεβίδης, Χριστίνα Βαρβία, Γεωργία Σκαρτάδου, Ανδρέας Μάκας, Ebrahem Farooqui, Δημήτρα Ανδρίτσου, Peter Polack, Eyal Weizman, Jasper Humpert, Miriam Rainer, Salma Barakat, Ζακ Ιωαννίδης, Elizabeth Breiner
Για την StrgF/ARD: Armin Ghassim, Sulaiman Tadmory, Timo Robben, Sebastian Heidelberger
Για την The Guardian: Γιώργος Χρηστιδης, Katy Fallon, Λυδία Εμμανουηλίδου και Julian Busch
Το βραβείο
Το βραβείο Daphne Caruana Galizia καθιερώθηκε με απόφαση του Προεδρείου του Κοινοβουλίου τον Δεκέμβριο του 2019, προς τιμήν της Μαλτέζας ερευνήτριας δημοσιογράφου και μπλόγκερ, γνωστής για τον αγώνα της κατά της διαφθοράς, η οποία δολοφονήθηκε σε έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου το 2017.
Το βραβείο απονέμεται σε ετήσια βάση στην επέτειο της δολοφονίας για εξαίρετου επιπέδου δημοσιογραφία που προωθεί ή υπερασπίζεται τις βασικές αρχές και αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η ελευθερία, η δημοκρατία, η ισότητα, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Επαγγελματίες δημοσιογράφοι και ομάδες αυτών, κάθε εθνικότητας, μπορούν να υποβάλουν διεξοδικά ρεπορτάζ τα οποία έχουν δημοσιευθεί ή μεταδοθεί από μέσα ενημέρωσης που εδρεύουν σε ένα από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος είναι η στήριξη και η ανάδειξη της σημασίας της επαγγελματικής δημοσιογραφίας για τη διασφάλιση της ελευθερίας, της ισότητας και των ευκαιριών.
Η ανεξάρτητη κριτική επιτροπή απαρτίζεται από εκπροσώπους του Τύπου και της κοινωνίας των πολιτών από τα 27 κράτη μέλη της Ένωσης και έναν εκπρόσωπο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων.
Το βραβείο και το χρηματικό έπαθλο των 20.000 ευρώ καταδεικνύουν την ισχυρή στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην ερευνητική δημοσιογραφία και την ελευθεροτυπία.
Τον Οκτώβριο του 2021 το βραβείο δημοσιογραφίας Daphne Caruana απονεμήθηκε στους δημοσιογράφους που υπό τον συντονισμό της σύμπραξης Forbidden Stories διεξήγαγαν την έρευνα για το σχέδιο Pegasus.
Τον Οκτώβριο του 2022 το βραβείο απονεμήθηκε σε συμπαραγωγή των Découpages/Arte G.E.I.E για το ντοκιμαντέρ τους σχετικά με τη ρωσική επιρροή στην Αφρική.
Ποια ήταν η Daphne Caruana Galizia;
Η Daphne Caruana Galizia ήταν Μαλτέζα δημοσιογράφος, μπλόγκερ και ακτιβίστρια για την καταπολέμηση της διαφθοράς, η οποία έκανε εκτενή ρεπορτάζ για τη διαφθορά, τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, το οργανωμένο έγκλημα, την πώληση ιθαγένειας και τους δεσμούς της μαλτέζικης κυβέρνησης με τα «Panama Papers». Αφού είχε υποστεί προηγουμένως παρενόχληση και απειλές, δολοφονήθηκε με έκρηξη σε παγιδευμένο αυτοκίνητο στις 16 Οκτωβρίου 2017. Η κατακραυγή σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι Αρχές χειρίστηκαν την έρευνα για τη δολοφονία της οδήγησε τελικά στην παραίτηση του πρωθυπουργού Joseph Muscat. Οι ευρωβουλευτές έκριναν την έρευνα ανεπαρκή, και τον Δεκέμβριο του 2019 ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει δράση.
