Η φετινή χρονιά σηματοδοτεί την 75η επέτειο της διάσκεψης του Βάνζεε, όπου με ψυχρή, γραφειοκρατική ακρίβεια η ναζιστική ηγεσία κατάρτισε το σχέδιο εξόντωσης των Εβραίων της Ευρώπης. Με την πάροδο των ετών, όσο απομακρυνόμαστε χρονικά ολοένα περισσότερο από τα γεγονότα αυτά, τόσο μεγαλύτερο γίνεται το καθήκον μας να προσπαθήσουμε να τα ξαναθυμηθούμε, αναλογιζόμενοι τη σημασία τους.
«Η μνήμη είναι ιερό καθήκον κάθε καλόβουλου ανθρώπου». Αυτό είναι το δίδαγμα που μας άφησε ο βραβευθείς με βραβείο Νόμπελ Έλι Βίζελ, ο οποίος απεβίωσε πέρυσι έχοντας αφιερώσει τη ζωή του στο να γίνει η φωνή όσων επέζησαν από τις φρικαλεότητες του Ολοκαυτώματος.
Το καθήκον μας αυτό καθίσταται ακόμη πιο επιτακτικό καθώς κάθε χρόνο φεύγουν από τη ζωή όλο και περισσότεροι επιζήσαντες και άμεσοι μάρτυρες του Ολοκαυτώματος, αφήνοντας στις νεότερες γενιές την ευθύνη να μεταφέρουν ένα μήνυμα που δεν πρέπει να χάσει τη δύναμή του. Δεν θα σταματήσουμε να φωνάζουμε ότι «Δεν ξεχνάμε»!
Αυτή είναι επίσης η πρώτη φορά που θυμόμαστε το Ολοκαύτωμα χωρίς την παρουσία του πρώην Προέδρου της Γερμανίας Ρόμαν Χέρτσογκ, ο οποίος απεβίωσε πρόσφατα. Ήταν αυτός που το 1996 κατοχύρωσε στο γερμανικό δίκαιο την 27η Ιανουαρίου ως Ημέρα Μνήμης των θυμάτων των Ναζί. Η απόφαση αυτή αποτέλεσε την αφετηρία μιας διαδικασίας που το 2005 οδήγησε στην ανακήρυξη της ημέρας αυτής από τα Ηνωμένα Έθνη σε Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος, σηματοδοτώντας την 60ή επέτειο της απελευθέρωσης του ναζιστικού στρατοπέδου συγκεντρώσεως Άουσβιτς-Μπιρκενάου στις 27 Ιανουαρίου 1945.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση -ένα εγχείρημα που έχει τα θεμέλιά του στην ιστορία της ευρωπαϊκής ηπείρου- συμμερίζεται πλήρως αυτό το καθήκον μνήμης. Σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς, η μνήμη δεν μας βοηθά απλώς να μην ξεχνάμε το παρελθόν, αλλά αποτελεί πυξίδα για το μέλλον ώστε να μην επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη και να μην πέφτουμε στις ίδιες παγίδες, όπως πράξαμε κατά το παρελθόν επιτρέποντας την εξάπλωση του μίσους και των διακρίσεων. Ο Έλι Βίζελ διέκρινε τους επικίνδυνους σπόρους που οδηγούν στην καλλιέργεια του μίσους. Διέβλεψε, πρώτος από πολλούς άλλους, την απειλή που γεννά αυτό το νέο κύμα και καταφέρθηκε αρκετά νωρίς κατά του αντισημιτισμού που προβάλλει ξανά το απεχθές πρόσωπό του στην Ευρώπη με νέες μορφές.
Η ιστορία μάς προειδοποιεί ότι το μίσος μπορεί γρήγορα να οδηγήσει σε υποκίνηση κοινωνικών ταραχών και βίας. Για τον λόγο αυτό, η ΕΕ έχει αναγάγει σε απόλυτη προτεραιότητά της την καταπολέμηση του μίσους και της ρητορικής μίσους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμφώνησε τον Μάιο του 2016 στη θέσπιση κώδικα δεοντολογίας με τις μεγαλύτερες εταιρείες πληροφορικής και τις σημαντικότερες πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ώστε αυτές να εντοπίζουν και να εξαλείφουν, εντός 24 ωρών, κάθε παράνομη ρητορική μίσους που εκφράζεται μέσω αυτών. Η δράση αυτή συμπληρώνει την ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία, η οποία ποινικοποιεί τις ενέργειες και απόψεις που ανέχονται, αρνούνται ή κατάφωρα υποβαθμίζουν το Ολοκαύτωμα.
Σήμερα, που οι «ψευδείς ειδήσεις» εξαπλώνονται με μεγάλη ευκολία, δεν μπορεί να υπάρξει εφησυχασμός όσον αφορά την άρνηση του Ολοκαυτώματος. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από τις μορφές κάτω από τις οποίες καλύπτεται η άρνηση αυτή: είτε πρόκειται για τη λεγόμενη «σκληρή» άρνηση – που θεωρεί ότι το Ολοκαύτωμα δεν συνέβη ποτέ – η οποία διώκεται ποινικά, είτε για την δήθεν «ήπια» άρνηση του Ολοκαυτώματος, που υποτιμά την έκταση και τη σοβαρότητα του κακού, ή αμφισβητεί τη σημασία του για τον σημερινό κόσμο, προσπαθώντας επίσης να το υποβαθμίσει επικαλούμενη άλλες καταστάσεις.
Μπροστά στην άνοδο του αντισημιτισμού και άλλων μορφών μίσους, μπροστά στην έξαρση των περιστατικών βίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι αποφασισμένη να πατάξει και να καταπολεμήσει κάθε μορφή αντισημιτισμού και να μεριμνήσει ώστε οι Εβραίοι να μπορούν να ζουν με τον τρόπο που επιθυμούν στην Ευρώπη. Η Ευρώπη θα συνεχίσει να είναι ένας τόπος ειρήνης και ανεκτικότητας, στον οποίον χτίζονται γέφυρες κατά της μισαλλοδοξίας και των διακρίσεων.
Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ
Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
