Των Α. Ζαΐρη και Γ. Σταμάτη*
Σε ένα ρευστό και ανασφαλές περιβάλλον για το μέλλον της Ελληνικής Οικονομίας (διαφορές Eurogroup και ΔΝΤ, Χρέος, Αξιολόγηση, Ποσοτική χαλάρωση, Δεύτερη Αξιολόγηση, GREXIT, κ.ά.).
Σε ένα γκρίζο εσωτερικό πολιτικο-κοινωνικό περιβάλλον (πολιτική αβεβαιότητα, εκλογολογία, κοινωνική ανασφάλεια, διαρκώς αυξανόμενη υποβάθμιση επιπέδου ζωής και παροχής δημόσιων υπηρεσιών κ.ά.
Και τέλος, σε ένα “σουρεαλιστικό” οικονομικό περιβάλλον (μεταρρυθμίσεις, ανάπτυξη, απασχόληση, κόκκινα δάνεια, ρευστότητα, παραοικονομία, ασφαλιστικό, επενδύσεις, ιδιωτικοποιήσεις κ.ά.).
Έρχεται να προστεθεί το ερώτημα: Πώς πάει η Αγορά;
Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό, θα πρέπει πρώτα να δούμε τις απίθανες αντιφάσεις της εθνικής μας οικονομίας στην αυγή του 2017:
Αντίφαση Πρώτη: Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι το 2016 θα κλείσει με οριακή έστω ανάπτυξη. Αντίθετα, πουθενά στην πραγματική οικονομία αυτό δεν είναι ορατό.
Αντίφαση Δεύτερη: Οι μεγάλες επιχειρήσεις Λιανεμπορίου εμφανίζουν ανοδικά αποτελέσματα. Αντίθετα η μεγάλη πλειοψηφία των μικρότερων επιχειρήσεων εμφανίζει τα ακριβώς αντίθετα και άκρως απογοητευτικά αποτελέσματα.
Αντίφαση Τρίτη: Ενώ τα εισοδήματα εμφανίζουν μείωση, η κατανάλωση αντίθετα εμφανίζει αύξηση και μάλιστα –τηρουμένων των αναλογιών– σημαντική.
Αντίφαση Τέταρτη: Ενώ οι εισπράξεις από φόρους εμφανίζουν σημαντικότατη υπέρβαση των στόχων, οι ανείσπρακτοι φόροι αντίθετα καταρρίπτουν το ένα ρεκόρ μετά το άλλο.
Αντίφαση Πέμπτη: Ενώ οι αφίξεις στον τουρισμό έσπασαν κι αυτές κάθε ρεκόρ, οι εισπράξεις αντίθετα μειώθηκαν.
Αντίφαση Έκτη: Η απασχόληση εμφανίζει σταθερότητα, αν όχι και ελαφρά άνοδο, άρα λογικά η ανεργία υποχωρεί, αντίθετα όμως μειώνονται οι αμοιβές και κατ’ επέκτασιν αυξάνονται τα ελλείμματα στον τομέα της ασφάλισης.
Αντίφαση Έβδομη: Το πρωτογενές πλεόνασμα ξεπερνά όλες τις προβλέψεις, παράλληλα όμως και οι ανεξόφλητες υποχρεώσεις του Δημοσίου, με ένα πολύ μεγάλο μέρος αυτών των υποχρεώσεων προς τον Ιδιωτικό Τομέα (την Αγορά δηλαδή), να τείνουν να προσεγγίζουν το ποσό ρεκόρ του 2012!
Αντίφαση όγδοη: Η ανταγωνιστικότητα και οι εξαγωγές παραμένουν στάσιμες παρά τη δραματική μείωση του μισθολογικού κόστους.
Αντίφαση ένατη: Η ακίνητη περιουσία και οι επιχειρήσεις -κουφάρια έχουν απαξιωθεί, αλλά οι ξένοι αγοραστές και επενδυτές είναι άφαντοι.
Και τι γίνεται από την πλευρά της “ψυχολογίας”, καθώς πολύ συχνά λέγεται ότι η άνοδος της οικονομίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με θετικές προσδοκίες, την καλή ψυχολογία δηλαδή;
Σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ, το οικονομικό κλίμα και η καταναλωτική εμπιστοσύνη υποχωρούν, καθώς οι προβλέψεις των νοικοκυριών για το 2017 είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξες. Ειδικώτερα στη Βιομηχανία, στις Υπηρεσίες, στις Κατασκευές, το κλίμα είναι απαισιόδοξο και μόνο στο Λιανεμπόριο είναι θετικές οι προσδοκίες, για την βραχυπρόθεσμη όμως εξέλιξή τους.
Το παράδοξο είναι ότι παρ’όλα αυτά, η Ελληνική Οικονομία και κατ’επέκταση η Αγορά, εμφανίζει μία παράδοξη, θα λέγαμε, αντοχή. Αυτό οφείλεται σε πολλούς λόγους, οι κυριότεροι των οποίων φαίνεται ότι είναι:
1) η εφευρετικότητα και προσαρμογή της Αγοράς απέναντι στα Capital Controls
2) τα χρήματα που βρίσκονται ακόμα στα σεντούκια και στα στρώματα και όχι στις τράπεζές μας
3) η σημαντικότατη «συνεισφορά» της παραοικονομίας (φοροδιαφυγή, μαύρη οικονομία, μαύρη εργασία κλπ.)
4) η μη πληρωμή πάσης φύσεως φορολογικών, ασφαλιστικών κλπ. υποχρεώσεων από μια διαρκώς αυξανόμενη μερίδα του πληθυσμού -και τέλος
5) η αντοχή τομέων της οικονομίας μας, που διατηρούν ακόμα ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά, όπως π.χ. ο Τουρισμός, η Ναυτιλία και οι Εξαγωγές πετρελαιοειδών .
Δυστυχώς χρόνο με το χρόνο οι ευκαιρίες περνούν ανεκμετάλλευτες, η μία μετά την άλλη, όπως:
Η έξοδος από το μνημόνιο, η “δοκιμαστική” έξοδος στις αγορές, η εξυγίανση του Τραπεζικού τοπίου, η επιστροφή των κερδών των ομολόγων από την ΕΚΤ και η επιστροφή στην ανάπτυξη, το 2015 και… οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις, το πακέτο Γιουνκέρ, οι επενδύσεις, οι ιδιωτικοποιήσεις, η ευνοϊκή ρύθμιση του χρέους και το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης, το 2016.
Ας ελπίσουμε, ότι η ποσοτική χαλάρωση το 2017 και η έξοδος στις Αγορές το 2018, δεν θα χαθούν κι αυτές. Αλλιώτικα το μέλλον δεν προβλέπεται καθόλου ευοίωνο.
Αν τα παραπάνω ήταν οι χαμένες ευκαιρίες, τι να πούμε όμως και για τις βόμβες που κανείς δεν ξέρει αν και πότε θα εκραγούν!
Ποιες είναι αυτές οι βόμβες;
- Το τεράστιο πλέον και διαρκώς διογκούμενο ιδιωτικό χρέος.
- Το ασφαλιστικό, όπως αποδεικνύεται και μετά την πρόσφατη θνησιγενή μεταρρύθμισή του
- Τα κόκκινα δάνεια και η αδυναμία παροχής ρευστότητας στη αγορά.
- Η φτωχοποίηση, αλλά και η απασχόληση πείνας σε ένα διαρκώς αυξανόμενο τμήμα του πληθυσμού.
- Η σε απίστευτα λανθασμένη βάση φορολογική πολιτική.
- Τα λεφτά στα σεντούκια (που κράτησαν μέχρι σήμερα την αγορά και τα δημόσια ταμεία ζωντανά), σύμφωνα με τα ποσά που ξέρουμε ότι δεν έχουν επιστρέψει στις Τράπεζες, φαίνεται ότι τελειώνουν το 2017!
Αν λοιπόν δεν απασφαλίσουμε τις βόμβες αυτές και αν δεν εκμεταλλευθούμε –όσο μπορούμε– τις χαμένες ευκαιρίες του παρελθόντος, αλλά και όσες έχουμε ακόμα μπροστά μας…
Αν δεν αλλάξουμε το δημοσιολάγνο, προστατευτικό και εσωστρεφές παραγωγικό μας μοντέλο, σε ένα νέο εξωστρεφές μοντέλο ανάπτυξης, μέσω μιας ανοικτής επιχειρηματικότητας προσανατολισμένης σε διεθνώς εμπορεύσιμους τομείς…
Αν δεν “σκοτώσουμε”, τέλος, το τέρας, που εμποδίζει κάθε προσπάθεια ανάκαμψης και ανάπτυξης (επενδύσεις και εξαγωγές), αυτό το τρομακτικό τέρας με τα τέσσερα πόδια, δηλαδή:
- Δημευτικής λογικής Φόρους,
- Ανορθολογικές προσοδοθηρικές-πελατειακές, αντιπαραγωγικές-μη ανταποδοτικές, κοινωνικά άδικες Δαπάνες,
- Γραφειοκρατία,
- Αργή Απονομή Δικαιοσύνης.
Eίμαστε, δυστυχώς, καταδικασμένοι:
Είτε σε αυτό που ονομάζουμε “Jobless Growth” (το καλό σενάριο).
Είτε σε μία εθνικά και κοινωνικά επικίνδυνη “στασιμότητα” οικονομικής παρακμής (το μέτριο σενάριο).
Είτε στην επιστροφή στο εθνικό νόμισμα (το κακό σενάριο).
Όποιο σενάριο κι ‘αν “παίξει” όμως , δεν νομίζουμε ότι ο Θεός θα βάλει το χέρι του…
*Ο Αντώνης Zαΐρης είναι Αντιπρόεδρος του ΣΕΛΠΕ και μέλος της Ένωσης Αμερικανών Οικονομολόγων. Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Σύμβουλος Ανάπτυξης Επιχειρήσεων. Ο Αντώνης Ζαΐρης και ο Γιώργος Σταμάτης είναι συγγραφείς του βιβλίου: “Ποιά Ανάπτυξη;”
