Περιφερειακή ανταγωνιστικότητα είναι η ικανότητα της περιφέρειας να προσφέρει στις επιχειρήσεις και στους κατοίκους ένα ελκυστικό και βιώσιμο περιβάλλον διαβίωσης και εργασίας.
Σε σύγκριση με τις δύο προηγούμενες εκδόσεις, που δημοσιεύτηκαν το 2010 και το 2013, η Μάλτα και πολλές περιφέρειες στη Γαλλία, στη Γερμανία, στη Σουηδία, στην Πορτογαλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο βελτίωσαν τις επιδόσεις τους, ενώ οι επιδόσεις επιδεινώθηκαν στην Κύπρο και σε περιφέρειες στην Ελλάδα, στην Ιρλανδία και πιο πρόσφατα στις Κάτω Χώρες. Στις ανατολικές περιφέρειες της ΕΕ, η ανταγωνιστικότητα παρέμεινε ως επί το πλείστον σταθερή.
Το χάσμα ανάμεσα στην περιφέρεια της πρωτεύουσας και σε άλλες περιφέρειες είναι ιδιαίτερα ευρύ σε ορισμένες χώρες όπως, για παράδειγμα, στη Ρουμανία, στην Ελλάδα, στη Σλοβακία, στη Βουλγαρία και στη Γαλλία. Οι χώρες αυτές χαρακτηρίζονται από υψηλή διαφοροποίηση στο εσωτερικό τους, που οφείλεται κυρίως στη σαφή υπεροχή της πρωτεύουσας.
Στην έκδοση του 2016 η καινοτομία είναι το διαδραστικό διαδικτυακό εργαλείο, το οποίο επιτρέπει τη λεπτομερέστερη ανάλυση της κάθε περιφέρειας και τη σύγκρισή της είτε με τις ομόλογές της σε όρους κατά κεφαλήν ΑΕΠ ή με όλες τις περιφέρειες της ΕΕ. Οι χρήστες μπορούν τώρα να δουν πιο εύκολα τη βαθμολογία της περιφέρειάς τους ως προς την καινοτομία, τη διακυβέρνηση, τις μεταφορές, τις ψηφιακές υποδομές, την υγεία ή το ανθρώπινο κεφάλαιο. Επίσης, το εργαλείο αυτό έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να βοηθά τις περιφέρειες να εντοπίζουν τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία τους και τις επενδυτικές τους προτεραιότητες κατά τη διαμόρφωση των αναπτυξιακών τους στρατηγικών.
Η Επίτροπος περιφερειακής πολιτικής, κ. Κορίνα Κρέτσου, δήλωσε: «Ο παρών δείκτης αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για την καλύτερη χάραξη πολιτικής. Ενισχύει τις προσπάθειες που καταβάλλει η Επιτροπή για την υποστήριξη των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και την τόνωση των ικανοτήτων καινοτομίας των περιφερειών της ΕΕ μέσω των επενδύσεων της πολιτικής συνοχής. Δεδομένου ότι κάθε περιοχή είναι μοναδική, παρέχουμε εξατομικευμένη στήριξη για να τις ενισχύσουμε και να τις βοηθήσουμε να αξιοποιήσουν τα δυνατά τους σημεία και τα πλεονεκτήματά τους, ιδίως με τις περιφερειακές μας στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης».
Συνολικά, τα αποτελέσματα του 2016 είναι ευθυγραμμισμένα με τα αποτελέσματα του 2013. Για άλλη μια φορά, παρατηρείται ένα πολυκεντρικό μοντέλο στο οποίο οι ισχυρές πρωτεύουσες και οι μητροπολιτικές περιοχές αποτελούν τους κύριους μοχλούς της ανταγωνιστικότητας. Δευτερογενή αποτελέσματα διαφαίνονται στις περισσότερες περιφέρειες της βορειοδυτικής Ευρώπης, αλλά είναι πολύ λιγότερο εμφανή στις περιφέρειες της νοτιοανατολικής ΕΕ. Παρατηρούνται υψηλά επίπεδα διακυμάνσεων εντός της κάθε χώρας σε πολλές περιπτώσεις, τα οποία οφείλονται στη σαφή υπεροχή της περιφέρειας της πρωτεύουσας έναντι των άλλων περιφερειών της χώρας.
Ιστορικό
Ο δείκτης περιφερειακής ανταγωνιστικότητας (RCI), ο οποίος ξεκίνησε το 2010 και δημοσιεύεται ανά τριετία, δίνει στις περιφέρειες τη δυνατότητα να παρακολουθούν και να αξιολογούν τη ανάπτυξή τους μέσα στο χρόνο και σε σύγκριση με άλλες περιφέρειες. Είναι το πρώτο μέτρο που παρέχει μια ευρωπαϊκή προοπτική για την ανταγωνιστικότητα των περιφερειών της ΕΕ. Στηρίζεται στην προσέγγιση του Δείκτη παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (GCI-WEF).
Ο RCI βασίζεται στις στατιστικές περιφέρειες επιπέδου NUTS 2 (Ονοματολογία των στατιστικών εδαφικών μονάδων). Οι περιφέρειες NUTS 2, που αποτελούν μέρος της ίδιας λειτουργικής αστικής περιφέρειας, έχουν ομαδοποιηθεί ώστε να διασφαλίζεται ότι ο RCI αποτυπώνει πλήρως τις δεξιότητες που διατίθενται στην τοπική αγορά εργασίας.
Ο RCI αποτελείται από 11 πυλώνες που περιγράφουν τις διαφορετικές πτυχές της ανταγωνιστικότητας. Μέσω αυτών των πυλώνων, ο RCI αξιολογεί τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας περιφέρειας.
Ταξινομούνται σε τρεις ομάδες: βασική ομάδα, ομάδα αποδοτικότητας και ομάδα καινοτομίας. Η βασική ομάδα περιλαμβάνει πέντε πυλώνες: 1) θεσμοί, 2) μακροοικονομική σταθερότητα, 3) υποδομές, 4) υγεία και 5) πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Τα παραπάνω αποτελούν τους βασικούς μοχλούς για όλους τους τύπους των οικονομιών.
Καθώς η περιφερειακή οικονομία αναπτύσσεται και σημειώνει πρόοδο, όσον αφορά την ανταγωνιστικότητά της, οι παράγοντες που συνδέονται με πιο ειδικευμένο εργατικό δυναμικό και με αποδοτικότερη αγορά εργασίας έρχονται στο προσκήνιο στο πλαίσιο της ομάδας αποδοτικότητας. Η ομάδα για την αποδοτικότητα περιλαμβάνει τρεις πυλώνες: 6) τριτοβάθμια εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση, 7) αποδοτικότητα της αγοράς εργασίας και 8) μέγεθος της αγοράς. Στο πλέον προηγμένο στάδιο της ανάπτυξης της περιφερειακής οικονομίας, οι μοχλοί για τη βελτίωση της καινοτομίας είναι μέρος της ομάδας καινοτομίας η οποία αποτελείται από τρεις πυλώνες: 9) τεχνολογική ετοιμότητα, 10) εξειδίκευση επιχειρήσεων και 11) καινοτομία.
