Ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Επιτροπή υποβάλλει τέσσερις εκθέσεις προόδου σχετικά με τα μέτρα που έχουν ληφθεί στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού θεματολογίου για τη μετανάστευση, για τη σταθεροποίηση των μεταναστευτικών ροών και την αποτελεσματικότερη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων. Ενώ στην πλειονότητα των κρατών μελών έχει καταδειχθεί ότι η μετεγκατάσταση λειτουργεί εάν υπάρχει πολιτική βούληση, η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη που δεν το έχουν πράξει ακόμη, να λάβουν μέτρα ώστε να συμμορφωθούν προς τις νομικές τους υποχρεώσεις και να συνεισφέρουν δίκαια και αναλογικά στο πρόγραμμα. Η Επιτροπή απευθύνει, επίσης, εκ νέου έκκληση να επιταχυνθεί περαιτέρω η ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής και να καλυφθούν κενά που εξακολουθούν να υφίστανται από πλευράς προσωπικού και εξοπλισμού, το ταχύτερο δυνατόν. Η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας συνεχίζει να αποδίδει αποτελέσματα – όπως προκύπτει από τη σταθερή μείωση των παράτυπων διελεύσεων προς την Ελλάδα και από την επιτυχή επανεγκατάσταση περισσότερων από 6.000 Σύρων στους οποίους παρασχέθηκαν ασφαλείς και νόμιμες οδοί προς την Ευρώπη. Πρέπει να συνεχίσουν να καταβάλλονται προσπάθειες ώστε να εξασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή της δήλωσης και ειδικότερα η βελτίωση της διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου στην Ελλάδα.
Ο πρώτος Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Φρανς Τίμερμανς δήλωσε σχετικά: «Δύο έτη μετά τη δρομολόγηση του ευρωπαϊκού θεματολογίου για τη μετανάστευση, οι κοινές μας προσπάθειες για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών έχουν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς. Ωστόσο, οι παράγοντες ώθησης της μετανάστευσης προς την Ευρώπη εξακολουθούν να υφίστανται και συνεχίζεται η τραγική απώλεια ζωών στη Μεσόγειο. Καθώς βελτιώνονται οι καιρικές συνθήκες, θα πρέπει να εντείνουμε τη συνεργασία μας — να εργαστούμε από κοινού με τρίτες χώρες, να προστατεύσουμε τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, παρέχοντας παράλληλα άσυλο σε όσους το χρειάζονται και διασφαλίζοντας την ταχεία επιστροφή όσων δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ. Μπορούμε, συνεπώς, να διαχειριστούμε αποτελεσματικά τη μετανάστευση στην Ευρώπη, μόνο εάν εργαστούμε από κοινού με πνεύμα αλληλεγγύης και ευθύνης.»
Ο Επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας κ. Δημήτρης Αβραμόπουλος δήλωσε: « Αυτές οι θεμελιώδεις αξίες εφαρμόζονται σε όλες τις πολιτικές μας και η μετανάστευση δεν αποτελεί εξαίρεση. Δεν μπορούμε να εγκαταλείψουμε στην τύχη τους τα κράτη μέλη με εξωτερικά σύνορα, και δεν θα το πράξουμε. Όσον αφορά τη μετεγκατάσταση, επιτρέψτε μου να είμαι απολύτως σαφής: η εφαρμογή των αποφάσεων του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση αποτελεί νομική υποχρέωση και όχι επιλογή.»
Μετεγκατάσταση και επανεγκατάσταση: πρέπει όλοι να συμβάλουν
Ο ρυθμός μετεγκατάστασης αυξήθηκε σημαντικά το 2017, δεδομένου ότι σχεδόν 10.300 άτομα έχουν μετεγκατασταθεί από τον Ιανουάριο — αριθμός που αντιστοιχεί σε πενταπλάσια αύξηση σε σχέση με την ίδια περίοδο το 2016. Στις 9 Ιουνίου, ο συνολικός αριθμός μετεγκαταστάσεων ανερχόταν σε 20.869 (13.973 από την Ελλάδα, 6.896 από την Ιταλία). Καθώς όλα, σχεδόν, τα κράτη μέλη συμμετέχουν πλέον στη διαδικασία μετεγκατάστασης από την Ιταλία και την Ελλάδα, είναι εφικτή η μετεγκατάσταση όλων των επιλέξιμων προσώπων (επί του παρόντος περίπου 11.000 έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα και περίπου 2.000 στην Ιταλία, ενώ απομένει να καταγραφούν αφίξεις που πραγματοποιήθηκαν το 2016 και το 2017), έως τον Σεπτέμβριο του 2017. Σε κάθε περίπτωση, η νομική υποχρέωση των κρατών μελών όσον αφορά τη μετεγκατάσταση δεν θα παύσει μετά τον Σεπτέμβριο: οι αποφάσεις του Συμβουλίου σχετικά με τη μετεγκατάσταση ισχύουν για όλα τα πρόσωπα που θα φθάσουν στην Ελλάδα ή στην Ιταλία έως τις 26 Σεπτεμβρίου 2017 και στη συνέχεια οι επιλέξιμοι αιτούντες πρέπει να μετεγκατασταθούν εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος.
Τους τελευταίους μήνες, η Επιτροπή έχει απευθύνει επανειλημμένως έκκληση στα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη προβεί στην μετεγκατάσταση κανενός προσώπου, ή που δεν έχουν αναλάβει δεσμεύσεις για μετεγκατάσταση, να το πράξουν. Δυστυχώς, παρά τις επανειλημμένες αυτές εκκλήσεις, η Δημοκρατία της Τσεχίας, η Ουγγαρία και η Πολωνία, κατά παράβαση των νομικών τους υποχρεώσεων που απορρέουν από τις αποφάσεις του Συμβουλίου και από τις δεσμεύσεις τους προς την Ελλάδα, την Ιταλία και προς άλλα κράτη μέλη, δεν έχουν λάβει ακόμη τα απαραίτητα μέτρα. Στο πλαίσιο αυτό, και όπως αναφέρεται στην προηγούμενη έκθεση για τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση, η Επιτροπή αποφάσισε να κινήσει διαδικασίες επί παραβάσει κατά των τριών αυτών κρατών μελών.
Η πρόοδος σε ό,τι αφορά την επανεγκατάσταση εξακολουθεί να είναι σε καλό δρόμο, δεδομένου ότι σχεδόν τρία τέταρτα (16.419) εκ των 22.504 επανεγκαταστάσεων που συμφωνήθηκαν τον Ιούνιο του 2015 έχουν ήδη πραγματοποιηθεί. Οι επανεγκαταστάσεις που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας έφτασαν σε νέα πρωτοφανή ύψη τον Μάιο του 2017, καθώς παρασχέθηκαν ασφαλείς και νόμιμες οδοί προς την Ευρώπη σε σχεδόν 1.000 πρόσφυγες από τη Συρία. Ο συνολικός αριθμός των επανεγκαταστάσεων από την Τουρκία στο πλαίσιο της δήλωσης των κρατών μελών ανέρχεται σήμερα σε 6.254.
Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας: απτά αποτελέσματα όσον αφορά την από κοινού διαχείριση της μετανάστευσης
Περισσότερο από ένα έτος μετά τη δήλωση ΕΕ-Τουρκίας που συμφωνήθηκε από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ και την Τουρκία, και παρά τα προβλήματα, η δήλωση εξακολουθεί να παράγει απτά αποτελέσματα, διασφαλίζοντας την αποτελεσματική διαχείριση των μεταναστευτικών ροών κατά μήκος της διαδρομής της Ανατολικής Μεσογείου.
Ο αριθμός των ημερήσιων διελεύσεων από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά δεν υπερβαίνει τις 50, περίπου, ημερησίως και, παρά τα πρόσφατα τραγικά συμβάντα, ο αριθμός των θανάτων στο Αιγαίο έχει μειωθεί σημαντικά. Συνολικά, ο ρυθμός των αφίξεων μειώθηκε κατά 97% αφότου άρχισε να εφαρμόζεται η δήλωση. Όσον αφορά τον ρυθμό των επιχειρήσεων επιστροφής έχουν σημειωθεί κάποιες θετικές εξελίξεις, με την πραγματοποίηση 311 επιπλέον επιστροφών μετά την προηγούμενη έκθεση τον Μάρτιο, με αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός των μεταναστών που επέστρεψαν να ανέλθει σε 1.798. Ωστόσο, οι αφίξεις εξακολουθούν να υπερβαίνουν τον αριθμό των επιστροφών από τα ελληνικά νησιά στην Τουρκία, με αποτέλεσμα να ασκείται πίεση στη δομή υποδοχής στα νησιά. Για την αύξηση των επιστροφών και τη βελτίωση των συνθηκών στα νησιά, πρέπει να καταβληθούν επιπλέον προσπάθειες από τις ελληνικές αρχές, τους οργανισμούς της ΕΕ και τα κράτη μέλη της.
Συνεχίζεται επίσης η πρόοδος και σε άλλους τομείς βάσει της δήλωσης, δεδομένου ότι η ΕΕ και η Τουρκία εξακολουθούν να καταβάλλουν προσπάθειες ώστε να επιταχυνθεί η υλοποίηση της οικονομικής στήριξης στο πλαίσιο της διευκόλυνσης για τους πρόσφυγες στην Τουρκία. Το σύνολο, σχεδόν, της χρηματοδότησης για την περίοδο 2016-2017 έχει πλέον διατεθεί (2,9 δισ. ευρώ εκ των 3 δισ. ευρώ) και έχουν ήδη υπογραφεί συμβάσεις ύψους 1,57 δισ. ευρώ. Επί του παρόντος, περισσότεροι από 600.000 πρόσφυγες στην Τουρκία λαμβάνουν στήριξη από το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας έκτακτης ανάγκης και ο αριθμός των Σύριων που λαμβάνουν στήριξη μέσω άμεσης μεταφοράς μετρητών, αναμένεται να αυξηθεί σε 1,3 εκατομμύρια.
Η Επιτροπή ενέτεινε τις προσπάθειές της για να διευκολύνει την ταχεία ολοκλήρωση των τυποποιημένων επιχειρησιακών διαδικασιών για το εθελοντικό ανθρωπιστικό πρόγραμμα εισδοχής και, επίσης, συνεχίζει να ενθαρρύνει την Τουρκία να εκπληρώσει τα επτά κριτήρια του χάρτη πορείας για την ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων, που εκκρεμούν.
Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή: απαιτείται ταχεία ανάπτυξή της
Τους τελευταίους μήνες συνεχίστηκε η πρόοδος ως προς την πλήρη ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής. Με πάνω από 1.600 αξιωματικούς να στηρίζουν τις εθνικές δυνάμεις στην Ελλάδα (944), στην Ιταλία (402), στη Βουλγαρία (166) και στην Ισπανία (65), τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ θα προστατεύονται καλύτερα από ό,τι στο παρελθόν. Ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής ολοκλήρωσε τις εκτιμήσεις τρωτότητας των εξωτερικών συνόρων των κρατών Σένγκεν και διατύπωσε συγκεκριμένες συστάσεις σε 20 εξ αυτών. Πραγματοποιήθηκε περαιτέρω πρόοδος στις διαπραγματεύσεις με τη Σερβία όσον αφορά τη συμφωνία περί καθεστώτος και η Επιτροπή σκοπεύει να προτείνει σύντομα την έναρξη διαπραγματεύσεων και με άλλες γειτονικές χώρες, μεταξύ των οποίων και με την Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και το Μαυροβούνιο.
Ο ρυθμός των επιχειρήσεων επιστροφής που οργανώνονται από την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή εξακολουθεί να αυξάνεται, με 6.799 επιστροφές παράτυπα διαμενόντων μεταναστών να έχουν σημειωθεί μέχρι στιγμής για το 2017, αριθμός που αντιστοιχεί σε αύξηση ποσοστού άνω του 157%, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο κατά το προηγούμενο έτος. Ωστόσο, τα κράτη μέλη πρέπει να αυξήσουν ταχέως τη χρήση της ενισχυμένης ικανότητας του Οργανισμού όσον αφορά τις επιχειρήσεις επιστροφής και να αξιοποιήσουν πλήρως τη στήριξη που παρέχεται από τον Οργανισμό για την οργάνωση επιχειρήσεων επιστροφής. Επίσης, απαιτούνται επιπλέον προσπάθειες από τα κράτη μέλη προκειμένου να ανταποκριθούν στις προσκλήσεις για ανάπτυξη όσον αφορά τις εν εξελίξει επιχειρήσεις και για την κάλυψη των κενών, τόσο σε ανθρώπινους πόρους όσο και σε τεχνικό εξοπλισμό. Τα εν λόγω κενά πρέπει να καλυφθούν κατά προτεραιότητα, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχιση των εν εξελίξει δράσεων και η πλήρης διαθεσιμότητα των εφεδρειών ταχείας αντίδρασης, ιδίως της εφεδρείας εξοπλισμού στην οποία μόνον 14 κράτη μέλη έχουν συνεισφέρει μέχρι σήμερα.
Πλαίσιο Εταιρικής Σχέσης και διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου: απτή πρόοδος
Η Επιτροπή παρουσιάζει επίσης σήμερα τα αποτελέσματα και τα διδάγματα που αντλήθηκαν από το Πλαίσιο Εταιρικής Σχέσης για τη Μετανάστευση, ένα έτος μετά τη δρομολόγησή του. Έχει σημειωθεί πρόοδος στην καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων χάρη στη στενότερη συνεργασία με καίριας σημασίας χώρες στην Αφρική προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι μεταναστευτικές ροές μέσω της διαδρομής της Κεντρικής Μεσογείου, με έντονη εστίαση στη συνεργασία με τη Λιβύη. Το Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ στήριξε πολιτικές προτεραιότητες, κινητοποιώντας μέσα σε ένα έτος περίπου 1,9 δισ. ευρώ για 118 έργα, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι γενεσιουργές αιτίες της μετανάστευσης και να επιτευχθεί καλύτερη διαχείριση της μετανάστευσης στις χώρες καταγωγής και διέλευσης. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες σε διάφορους τομείς, ιδίως για την επιτάχυνση της επιστροφής και της επανεισδοχής σε χώρες εταίρους
