Στις 31/1, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε επισήμως τον νέο Κώδικα Δεοντολογίας για τα μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τον οποίο είχε εξαγγείλει ο Πρόεδρος Γιούνκερ στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης. Έπειτα από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο νέος κώδικας ετέθη σε ισχύ, στο πλαίσιο της εκστρατείας που διεξάγει ο Πρόεδρος Γιούνκερ για μεγαλύτερη διαφάνεια από την αρχή της θητείας του.
Οι εκσυγχρονισμένοι κανόνες καθορίζουν νέα πρότυπα για τους κανόνες δεοντολογίας στην Ευρώπη. Πέρα από την παλαιότερη πρόταση του Προέδρου για επέκταση της «περιόδου αναμονής» από 18 μήνες, που είναι σήμερα, σε δύο χρόνια για τους πρώην επιτρόπους και σε τρία χρόνια για τον Πρόεδρο της Επιτροπής, ο νέος κώδικας δεοντολογίας θεσπίζει σαφέστερους κανόνες και υψηλότερα πρότυπα δεοντολογίας, ενώ εισάγει μεγαλύτερη διαφάνεια σε ορισμένους τομείς. Δημιουργείται επίσης ανεξάρτητη επιτροπή δεοντολογίας με ενισχυμένο καθεστώς, η οποία θα αντικαταστήσει τη σημερινή ad hoc επιτροπή δεοντολογίας με σκοπό την άσκηση αυστηρότερων ελέγχων και την παροχή συμβουλών σχετικά με τα πρότυπα δεοντολογίας.
Πιο συγκεκριμένα, ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας για τα μέλη της Επιτροπής επιφέρει τις παρακάτω βελτιώσεις:
– Δραστηριότητες μετά τη λήξη της θητείας: ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας επεκτείνει την «περίοδο αναμονής» από 18 μήνες, που είναι σήμερα, σε δύο χρόνια για τους πρώην επιτρόπους και σε τρία χρόνια για τον Πρόεδρο της Επιτροπής. Κατά την «περίοδο αναμονής», τα πρώην μέλη της Επιτροπής οφείλουν να ενημερώνουν την Επιτροπή προτού αναλάβουν νέα καθήκοντα. Επίσης, υπόκεινται σε περιορισμούς όσον αφορά ορισμένες δραστηριότητες, όπως η άσκηση πίεσης σε μέλη ή σε υπαλλήλους της Επιτροπής.
– Πρόληψη των συγκρούσεων συμφερόντων: ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας ορίζει, για πρώτη φορά, την έννοια της «σύγκρουσης συμφερόντων» και θέτει ως αρχή ότι οι επίτροποι οφείλουν να αποφεύγουν όχι μόνο καταστάσεις σύγκρουσης συμφερόντων, αλλά και καταστάσεις που ενδέχεται να εκληφθούν ως τέτοιες. Σε περίπτωση που πρώην επίτροποι προτίθενται να εργαστούν σε τομείς που σχετίζονται με το προηγούμενο χαρτοφυλάκιό τους, πρέπει να ζητείται πρώτα η γνώμη της ανεξάρτητης επιτροπής δεοντολογίας. Εφεξής, τόσο οι αποφάσεις της Επιτροπής όσο και οι γνωμοδοτήσεις της επιτροπής δεοντολογίας αναφορικά με τέτοιες αποφάσεις θα δημοσιοποιούνται.
– Οικονομικά συμφέροντα: αυστηρότεροι κανόνες θα ισχύουν επίσης για τα οικονομικά συμφέροντα των επιτρόπων, οι οποίοι θα οφείλουν να δηλώνουν όλες τις επενδύσεις τους αξίας άνω των 10 000 ευρώ, ανεξάρτητα από το αν θα μπορούσε να υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων. Σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων εξ αιτίας συγκεκριμένων περιουσιακών στοιχείων που κατέχει ένας επίτροπος, ο Πρόεδρος θα δύναται να απαιτήσει την εκχώρηση των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων ή την τοποθέτησή τους σε τυφλό καταπίστευμα (blind trust). Οι επίτροποι οφείλουν να επικαιροποιούν τις δηλώσεις τους στην αρχή κάθε έτους, όπως ισχύει και σήμερα.
– Διαφάνεια και λογοδοσία: οι επίτροποι είναι οι σημαντικότεροι πρεσβευτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα κράτη μέλη και στον κόσμο και για τον λόγο αυτό ο Πρόεδρος Γιούνκερ τους παροτρύνει να ταξιδεύουν τακτικά. Ωστόσο, οι μετακινήσεις τους πρέπει να γίνονται με τον πλέον οικονομικό τρόπο. Τα στοιχεία για τα έξοδα ταξιδίου κάθε επιτρόπου θα δημοσιεύονται κάθε δύο μήνες. Η πρώτη σχετική δημοσίευση προγραμματίζεται για το τέλος Φεβρουαρίου του 2018.
– Επιβολή των κανόνων: για την εφαρμογή του κώδικα, οι επίτροποι θα βοηθούνται από μια νέα, ενισχυμένη ανεξάρτητη επιτροπή δεοντολογίας, η οποία θα μπορεί να δίνει συμβουλές για όλα τα θέματα δεοντολογίας και να προβαίνει σε συστάσεις σε σχέση με τον κώδικα. Σε περίπτωση παραβίασης του κώδικα η οποία δεν δικαιολογεί προσφυγή στο Δικαστήριο, η Επιτροπή δύναται να προβαίνει σε επίπληξη και να την δημοσιοποιεί. Πρόκειται για καινοτομία που εφαρμόστηκε πρόσφατα από την Επιτροπή Γιούνκερ και που θα ενσωματωθεί τώρα στους νέους κανόνες.
– Δυνατότητα να είναι οι επίτροποι υποψήφιοι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου χωρίς να χρειάζεται να λάβουν άδεια απουσίας από τα καθήκοντά τους: Η πρόταση του Προέδρου Γιούνκερ τον Νοέμβριο του 2016, που αποτελεί επίσης τμήμα του αναθεωρημένου Κώδικα Δεοντολογίας, θα τεθεί σε εφαρμογή μόλις το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εγκρίνει την επικαιροποιημένη συμφωνία-πλαίσιο μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής. Η ψηφοφορία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει προγραμματιστεί για τις 7 Φεβρουαρίου.
Επόμενα βήματα:
Ο νέος Κώδικας Δεοντολογίας αρχίζει να ισχύει από τώρα και ισχύει για όλα τα σημερινά μέλη της Επιτροπής Γιούνκερ. Στις 7 Φεβρουαρίου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναμένεται να εγκρίνει τις νέες διατάξεις που επιτρέπουν στους επιτρόπους να είναι υποψήφιοι στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χωρίς να χρειάζεται να λάβουν άδεια απουσίας από τα καθήκοντά τους. Στα τέλη Φεβρουαρίου 2018 η Επιτροπή θα δημοσιεύσει, για πρώτη φορά, στοιχεία για τα έξοδα αποστολής όλων των επιτρόπων.
Τέλος, για λόγους διαφάνειας και λογοδοσίας, η Επιτροπή θα δημοσιεύει ετήσιες εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή του Κώδικα Δεοντολογίας.
