Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη δέσμη μέτρων του 2023 για τη διεύρυνση, με την οποία αξιολογείται αναλυτικά η τρέχουσα κατάσταση και η πρόοδος που έχουν σημειώσει η Αλβανία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία, η Σερβία, η Τουρκία και, για πρώτη φορά, η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Γεωργία στην αντίστοιχη πορεία τους προς την προσχώρηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ειδικότερα, η έκθεση επικεντρώνεται στην πρόοδο όσον αφορά την εφαρμογή θεμελιωδών μεταρρυθμίσεων, καθώς και στην παροχή σαφούς καθοδήγησης σχετικά με τις μελλοντικές μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες. Η προσχώρηση είναι και θα παραμείνει μια αξιοκρατική διαδικασία, η οποία εξαρτάται πλήρως από την αντικειμενική πρόοδο που έχει επιτευχθεί από κάθε χώρα.
Με βάση τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν από την Ουκρανία και τη Μολδαβία και τις συνεχιζόμενες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες, η Επιτροπή συνέστησε στο Συμβούλιο να αρχίσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις και με τις δύο αυτές χώρες. Επιπλέον, η Επιτροπή συνιστά στο Συμβούλιο να εγκρίνει τα διαπραγματευτικά πλαίσια μόλις η Ουκρανία και η Μολδαβία θεσπίσουν ορισμένα βασικά μέτρα. Η Επιτροπή προτίθεται να υποβάλει έκθεση στο Συμβούλιο έως τον Μάρτιο του 2024 σχετικά με την πρόοδο όσον αφορά τα μέτρα αυτά.
Στην περίπτωση της Γεωργίας, με βάση τα επιτευχθέντα αποτελέσματα, η Επιτροπή συνιστά στο Συμβούλιο να χορηγήσει στη Γεωργία καθεστώς υποψήφιας χώρας, με την προϋπόθεση ότι θα γίνουν ορισμένα βήματα.
Όσον αφορά τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Επιτροπή συνιστά την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη μόλις επιτευχθεί ο αναγκαίος βαθμός συμμόρφωσης με τα κριτήρια προσχώρησης. Η χώρα πρέπει να καταβάλει περαιτέρω προσπάθειες για την εκπλήρωση των βασικών προτεραιοτήτων που προσδιορίστηκαν στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησής της. Η Επιτροπή θα παρακολουθεί συνεχώς την πρόοδο και τη συμμόρφωση σε όλους τους τομείς που σχετίζονται με την έναρξη των διαπραγματεύσεων και θα υποβάλει έκθεση στο Συμβούλιο τον Μάρτιο του 2024 το αργότερο.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε: «Η διεύρυνση αποτελεί ζωτικής σημασίας πολιτική για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ολοκλήρωση της Ένωσής μας είναι ιστορική επιταγή, είναι ο φυσικός ορίζοντας της Ένωσής μας. Η ολοκλήρωση της Ένωσής μας υπακούει επίσης σε μία σημαντική οικονομική και γεωπολιτική λογική. Οι προηγούμενες διευρύνσεις κατέδειξαν τα τεράστια οφέλη τόσο για τις υπό ένταξη χώρες όσο και για την ΕΕ. Είναι κέρδος για όλους.»
Στην Ουκρανία, η απόφαση να χορηγηθεί καθεστώς υποψήφιας χώρας στην ΕΕ δημιούργησε μια ισχυρή μεταρρυθμιστική δυναμική, παρά τον συνεχιζόμενο πόλεμο, με ισχυρή στήριξη από τον λαό της Ουκρανίας. Η κυβέρνηση και το κοινοβούλιο της Ουκρανίας επέδειξαν αποφασιστικότητα όσον αφορά την επίτευξη ουσιαστικής προόδου αναφορικά με τα 7 βήματα της γνώμης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της Ουκρανίας στην ΕΕ. Η Ουκρανία έχει θεσπίσει διαφανές σύστημα προεπιλογής για τους δικαστές του Συνταγματικού Δικαστηρίου και έχει προβεί σε μεταρρυθμίσεις των οργάνων δικαστικής διακυβέρνησης. Έχει αναπτύξει περαιτέρω το ιστορικό επιδόσεών της όσον αφορά τις έρευνες και τις καταδικαστικές αποφάσεις σε υποθέσεις μείζονος διαφθοράς και έχει ενισχύσει το θεσμικό της πλαίσιο. Η Ουκρανία έχει λάβει θετικά μέτρα σε μια ευρύτερη και συστημική προσπάθεια για την αντιμετώπιση της επιρροής των ολιγαρχών. Η χώρα απέδειξε επίσης την ικανότητά της να σημειώνει πρόοδο όσον αφορά την ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ, ακόμη και κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Η Μολδαβία έχει σημειώσει σταθερή πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των 9 βημάτων που ορίζονται στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της Μολδαβίας στην ΕΕ. Δρομολόγησε συνολική μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης σύμφωνα με τις συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας, μεταξύ άλλων αξιολογώντας εξέχοντες δικαστές και εισαγγελείς. Η χώρα έχει προβεί σε μεταρρυθμίσεις των οργάνων καταπολέμησης της διαφθοράς και αύξησε τον αριθμό των ερευνών και των καταδικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις διαφθοράς. Η Μολδαβία ενέκρινε σχέδιο δράσης για την αποολιγαρχοποίηση, το οποίο εφαρμόζει σύμφωνα με καθορισμένα χρονοδιαγράμματα. Η νέα νομοθεσία για τη δημιουργία μηχανισμού δήμευσης συμβάλλει στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Η χώρα υιοθέτησε στρατηγική για τη δημόσια διοίκηση και παρακολουθεί τη μεταρρύθμιση σε όλα τα επίπεδα. Εργάστηκε για τη μεταρρύθμιση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών της και θέσπισε νομοθεσία για τη μεταρρύθμιση των δημόσιων συμβάσεων. Η Μολδαβία ενίσχυσε τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και ενδυνάμωσε την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Γεωργία έχει λάβει μέτρα για την ενίσχυση της συνεργασίας με την ΕΕ και έχει αυξήσει τον ρυθμό των μεταρρυθμίσεων τους τελευταίους μήνες. Προς αντιμετώπιση των δώδεκα προτεραιοτήτων που προσδιορίζονται στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησής της, η Γεωργία ενέκρινε νομοθετικές πράξεις και δράσεις πολιτικής για την ισότητα των φύλων, την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και του οργανωμένου εγκλήματος, αλλά και για να λαμβάνονται υπόψη οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Έχει προωθηθεί η μεταρρύθμιση του συστήματος απονομής δικαιοσύνης, αν και εξακολουθεί να απαιτείται ολιστική μεταρρύθμιση του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαιοσύνης. Η Γεωργία έχει διαβιβάσει νόμους και το σχέδιο δράσης της για την αποολιγαρχοποίηση με την Επιτροπή της Βενετίας για γνωμοδότηση. Επίσης έχει εγκρίνει στρατηγική για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ενώ εκπονεί σχετικό σχέδιο δράσης και συνομολόγησε μνημόνιο συνεργασίας με εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών. Η οικοδόμηση ισχυρής διακομματικής πολιτικής συναίνεσης θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της πόλωσης και στην επιτάχυνση της ευρωπαϊκής πορείας της.
Δυτικά Βαλκάνια
Η πρόοδος όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις κατά τη διαδικασία προσχώρησης στην ΕΕ έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό στάσιμη, καθώς το Μαυροβούνιο γνώρισε σοβαρή πόλωση και πολιτική αστάθεια κατά την περίοδο αναφοράς. Η ΕΕ χαιρετίζει τη συγκρότηση του νέου κοινοβουλίου και τον σχηματισμό κυβέρνησης, η οποία αναμένεται να επιδείξει γρήγορα την ικανότητα και τη δέσμευσή της όσον αφορά την πορεία του Μαυροβουνίου προς την ΕΕ και να υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την προσχώρηση στην ΕΕ. Συνολικά, η πρόοδος στις διαπραγματεύσεις προσχώρησης θα εξαρτηθεί από τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα του κράτους δικαίου (δηλαδή την εκπλήρωση των ενδιάμεσων κριτηρίων αξιολόγησης που ορίζονται στα κεφάλαια 23 και 24). Το Μαυροβούνιο εξακολουθεί να ευθυγραμμίζεται πλήρως με την κοινή εξωτερική πολιτική ασφάλειας.
Η Σερβία συνέχισε την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που σχετίζονται με την προσχώρηση στην ΕΕ, μεταξύ άλλων στον τομέα του κράτους δικαίου. Η Σερβία άρχισε να εφαρμόζει τις συνταγματικές τροποποιήσεις του 2022 για την ενίσχυση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και θέσπισε νέα νομοθεσία για τα μέσα ενημέρωσης. Η εφαρμογή της νομοθεσίας αυτής μπορεί να βελτιώσει σημαντικά το ρυθμιστικό περιβάλλον. Ωστόσο, θα χρειαστούν περαιτέρω τροποποιήσεις προς πλήρη ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ και τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Η Σερβία πρέπει να βελτιώσει, κατά προτεραιότητα, την ευθυγράμμισή της με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων περιοριστικών μέτρων και δηλώσεων για τη Ρωσία. Απαιτούνται επίσης περαιτέρω εργασίες και πολιτική δέσμευση για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων στον τομέα του κράτους δικαίου. Η Επιτροπή εξακολουθεί να εκτιμά ότι η Σερβία έχει εκπληρώσει τεχνικά τα κριτήρια αξιολόγησης για την ανοικτή ομάδα 3 (Ανταγωνιστικότητα και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη). Η Σερβία πρέπει να συνεργαστεί πλήρως και να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλίσει τη λογοδοσία για τη βίαιη επίθεση κατά της αστυνομίας του Κοσόβου στις 24 Σεπτεμβρίου και την επίθεση κατά της ειρηνευτικής δύναμης στο Κόσοβο (KFOR) στις 29 Μαΐου. Όσον αφορά την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κόσοβο, ενώ επιτεύχθηκε συμφωνία στο πλαίσιο του διαλόγου υπό την αιγίδα της ΕΕ, τόσο η Σερβία όσο και το Κόσοβο δεν έχουν ακόμη ξεκινήσει την εφαρμογή των αντίστοιχων υποχρεώσεών τους, οι οποίες είναι δεσμευτικές για τα μέρη και βασικό μέρος της ευρωπαϊκής πορείας τους.
Στη Βόρεια Μακεδονία, οι αρχές έχουν δηλώσει επανειλημμένα ότι η προσχώρηση στην ΕΕ παραμένει στρατηγικός στόχος τους. Η Βόρεια Μακεδονία εξακολούθησε να ευθυγραμμίζεται πλήρως με την κοινή εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της ΕΕ. Η χώρα έχει επίσης σημειώσει κάποια πρόοδο στον τομέα της δικαιοσύνης, της ελευθερίας και της ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος και της διαχείρισης της μετανάστευσης. Ως διαπραγματευόμενη χώρα, η Βόρεια Μακεδονία πρέπει να υλοποιήσει τις σχετικές με την ΕΕ μεταρρυθμίσεις, μεταξύ άλλων στον δικαστικό τομέα, την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, και τις δημόσιες συμβάσεις. Η Βόρεια Μακεδονία έχει δεσμευτεί να δρομολογήσει και να υλοποιήσει κατά προτεραιότητα τις σχετικές συνταγματικές αλλαγές, με στόχο το Σύνταγμα να περιλαμβάνει και τους πολίτες που ανήκουν σε άλλους λαούς. Η διαδικασία ελέγχου του κεκτημένου της ΕΕ προχώρησε ομαλά και οι αρχές έχουν επιδείξει υψηλό επίπεδο δέσμευσης. Η Επιτροπή υπέβαλε στο Συμβούλιο τις εκθέσεις αναλυτικής εξέτασης της ομάδας κεφαλαίων «Θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις» για την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία τον Ιούλιο και ελπίζει ότι θα δοθεί γρήγορα συνέχεια σε αυτές, με σκοπό την έναρξη των διαπραγματεύσεων για την εν λόγω ομάδα έως το τέλος του έτους.
Η Αλβανία εξακολούθησε να επιδεικνύει την αποφασιστικότητά της σχετικά με την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων που συνδέονται με την ΕΕ και την επίτευξη προόδου στο πλαίσιο της ομάδας «Θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις». Οι συνεχιζόμενες προσπάθειες για την πλήρη ευθυγράμμιση με την ΚΕΠΠΑ της ΕΕ αποτέλεσαν επίσης ισχυρή ένδειξη του στρατηγικού προσανατολισμού και της προσήλωσης της χώρας στον στόχο της προσχώρησης στην ΕΕ. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες όσον αφορά την ελευθερία της έκφρασης, τα ζητήματα των μειονοτήτων και τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, καθώς και σε βασικούς τομείς του κράτους δικαίου, όπως η καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος. Η διαδικασία ελέγχου του κεκτημένου της ΕΕ προχώρησε ομαλά και οι αρχές έχουν επιδείξει υψηλό επίπεδο δέσμευσης. Η Επιτροπή υπέβαλε στο Συμβούλιο τις εκθέσεις αναλυτικής εξέτασης σχετικά με την ομάδα κεφαλαίων «Θεμελιώδεις μεταρρυθμίσεις» για την Αλβανία τον Ιούλιο και ελπίζει ότι θα δοθεί γρήγορα συνέχεια στις εκθέσεις αυτές. Στόχος της είναι η έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την ομάδα 1 (Θεμελιώδεις αρχές) έως το τέλος του έτους.
Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η έγκριση του καθεστώτος υποψήφιας χώρας τον περασμένο χρόνο κατάφερε να δημιουργήσει την αναγκαία θετική δυναμική. Μια νέα κυβέρνηση σχηματίστηκε γρήγορα μετά τις εκλογές και ξεκίνησε την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, ιδίως μέσω τροποποιήσεων που εισάγουν ελέγχους ακεραιότητας στο δικαστικό σώμα. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες. Θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να θεσπιστούν σημαντικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα του κράτους δικαίου και του δικαστικού συστήματος και να επιτευχθεί πρόοδος όσον αφορά τις συνταγματικές και εκλογικές μεταρρυθμίσεις, ύψιστης προτεραιότητας για τη διασφάλιση ίσων δικαιωμάτων για όλους τους πολίτες. Είναι επίσης σημαντικό να διαφυλαχθεί η συνταγματική τάξη της χώρας. Τα αποσχιστικά και αυταρχικά μέτρα που θεσπίστηκαν στην οντότητα της Σερβικής Δημοκρατίας δεν συνάδουν με την ενωσιακή πορεία. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες προκειμένου να εκπληρώσει η Βοσνία-Ερζεγοβίνη τις βασικές προτεραιότητες που προσδιορίζονται στη γνώμη της Επιτροπής σχετικά με την αίτηση προσχώρησής της στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή συνιστά την έναρξη των διαπραγματεύσεων προσχώρησης στην ΕΕ με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, μόλις επιτευχθεί ο αναγκαίος βαθμός συμμόρφωσης με τα κριτήρια προσχώρησης.
Το Κόσοβο παρέμεινε προσηλωμένο στην ευρωπαϊκή του πορεία. Συνέχισε να ευθυγραμμίζεται πλήρως με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας της ΕΕ, όσον αφορά, μεταξύ άλλων, την καταδίκη του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και τη λήψη περιοριστικών μέτρων κατά της Ρωσίας. Κατά την περίοδο αναφοράς σημειώθηκαν νομοθετικά επιτεύγματα, συμπεριλαμβανομένης μιας σημαντικής εκλογικής μεταρρύθμισης. Ωστόσο, πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες, μεταξύ άλλων όσον αφορά το σχέδιο δράσης για τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης. Την 1η Ιανουαρίου 2024, θα τεθεί σε ισχύ η ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων για το Κόσοβο. Η κατάσταση στο βόρειο Κόσοβο έχει επηρεαστεί από διάφορες κρίσεις, με πιο πρόσφατη τη βίαιη επίθεση κατά της αστυνομίας του Κοσόβου στις 24 Σεπτεμβρίου 2023. Όσον αφορά την εξομάλυνση των σχέσεων με τη Σερβία, ενώ επιτεύχθηκε συμφωνία στο πλαίσιο του διαλόγου υπό την αιγίδα της ΕΕ, τόσο το Κόσοβο όσο και η Σερβία δεν έχουν ακόμη ξεκινήσει την εφαρμογή των αντίστοιχων υποχρεώσεών τους, οι οποίες είναι δεσμευτικές για τα μέρη και βασικό μέρος της ευρωπαϊκής πορείας τους.
Η Τουρκία παραμένει βασικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υποψήφια χώρα, αλλά οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης παραμένουν σε αδιέξοδο από το 2018, σύμφωνα με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η χώρα δεν έχει αναστρέψει την αρνητική τάση σε σχέση με την απομάκρυνση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και συνέχισε τις μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την προσχώρηση σε περιορισμένο μόνο βαθμό. Η συνεργασία με την Τουρκία σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος συνεχίστηκε σε βασικούς τομείς, όπως η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η οικονομία, η ενέργεια, η επισιτιστική ασφάλεια, η μετανάστευση και οι μεταφορές. Η Τουρκία πρέπει να λάβει αποφασιστικά μέτρα για να βελτιώσει σημαντικά την ευθυγράμμιση με την ΚΕΠΠΑ της ΕΕ και να εντείνει τη συνεργασία για την πρόληψη και τον εντοπισμό περιπτώσεων καταστρατήγησης των περιοριστικών μέτρων. Κατόπιν εντολής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Ύπατος Εκπρόσωπος και η Επιτροπή θα υποβάλουν τον Νοέμβριο έκθεση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σχετικά με την κατάσταση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, με βάση τα μέσα και τις επιλογές που έχουν προσδιοριστεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, και με σκοπό τα επόμενα βήματα να γίνουν με στρατηγικό και μακρόπνοο τρόπο.
